پژوهش‌نامه علوی

چکیده چکیده حکومت تقریباً پنج‌سالۀ حضرت علی (ع)، نمونه‌ای ماندگار از نظام سیاسی اسلام و شیوۀ زمامداری مبتنی بر دین و عدالت و آزادی را به بشریت ارائه داد که می‌توان با بازکاوی بایسته و سنجیدۀ آن، رهیافت‌هایی مطلوب را برای مدیریت جامعه در دنیای کنونی به‌دست آورد و به‌کار بست. حکومت علوی بر مبانی و شاخصه‌های مهمی استوار بود که به‌رغم چالش‌های بسیار فراروی آن، هدف‌ها و مسئولیت‌های سترگی را نیز در آرمان خود داشت. تحقق این اهداف و مسئولیت‌ها، مستلزم طراحی ساختار و شیوۀ مدیریتی و سازمانی کارآمد و کارگزارانی شایسته بود که حضرت علی (ع) این نظام را سامان بخشید تا درپرتو آن بتواند دین‌داری، عدالت‌گرایی و امنیت کامل را در جامعۀ اسلامی برقرار سازد. در این مقاله، مبانی و شاخصه‌های مهم حکومت علوی که آن را از سایر حکومت‌های مبتنی بر قدرت‌طلبی، منفعت‌گرایی، ظلم‌محور و خودکامه با اهداف ناچیز دنیوی متمایز می‌سازد، بررسی می‌شود.    

چکیده چکیده استخراج الگوها و مدل‌های مدیریت اسلامی، دغدغه‌ای است که درطول سالیان اخیر بسیاری از پژوهشگران را به‌سمت مطالعات تاریخی ـ تطبیقی کشانده است. این مهم گرچه امکان‌پذیر و کارآ بوده،  انتخاب روش‌های وصول به این الگوها و حوزه‌های مطالعاتی نیز درخور توجه است. استفاده از روش‌های تحقیق مناسب در حوزۀ علوم انسانی، به‌ویژه در مطالعات تاریخی ـ دینی، به پژوهشگر کمک می‌کند درک بهتری از چگونگی روند وقوع حوادث تاریخی و زمینه‌های شکل‌گیری متون دینی در آن شرایط و گفتمان حاکم بر آن عصر پیدا و درنهایت الگوهای مدیریتی آن را استخراج کند. وقوع جنگ‌های سه‌گانۀ جمل، صفین و نهروان در زمان حکومت امیرالمومنین(ع)، ازجمله بحران‌های سیاسی ـ اجتماعی است که باعث ایجاد تفرقه در امت و جغرافیای اسلام، تضعیف اقتدار رهبری و لطمه‌خوردن مقبولیت عمومی جامعۀ اسلامی شده بود. این جنگ‌های داخلی به تحریک افرادی صورت می‌گرفت که نفاق آنان مانع از کشف حقیقت برای جامعۀ اسلامی می‌شد؛ از این رو، بررسی رفتار حضرت علی(ع) در مدیریت این بحران‌ها می‌تواند کمک شایانی به مدیریت بحران‌های مشابه در عصر حاضر بکند. استخراج الگوی مدیریت این بحران‌ها ازخلال مطالعۀ مکتوبات نگاشته‌شدۀ حضرت علی(ع) به روش تحلیل محتوای کمّی و کیفی، هدفی است که در این مقاله دنبال می‌شود.    

چکیده چکیده قبیلۀ قریش در آستانۀ ظهور اسلام مهم‌ترین قبیلۀ عرب بود و درمیان سایر قبایل نفوذ داشت. این نفوذ بعد از ظهور اسلام هم ازبین نرفت و تأثیراتی بر جامعۀ اسلامی گذاشت. بااینکه رسول خدا(ص) و امیرالمومنین(ع) خود  از بنی‌هاشم قریش بودند، ازدست قریش متنفذ اذیت و آزار بسیاری دیدند. افراد متنفذ طوایف مختلف قریش به‌جهت غرور و جایگاه مهمی که دربین اعراب داشتند و به‌علت انتظارات بالا و اینکه امام علی(ع) در دوران رسول‌الله(ص) قهرمانانشان را کشته بود و هم به‌ این دلیل که امام(ع) آنان را با دیگران برابر می‌‌دید و برای آنان اعتباری بالاتر از دیگران قائل نبود، مدام علیه حضرت علی(ع) کارشکنی می‌‌کردند، تا آنجا که ابتدا از خلیفه‌شدن ایشان ممانعت کردند و پس از رسیدن آن بزرگوار به خلافت، به‌فکر تضعیف قدرتش بودند و بیشترین نقش را در این زمینه داشتند. در این مقاله، با روش تحلیلی ـ توصیفی، به این پرسش پاسخ داده شده است که قریشیان چه نقشی در دورکردن امام علی (ع) از خلافت اسلامی داشتند.    

چکیده اهتمام و توجه قرآن به اخلاق و تأکید پیامبران عظام و ائمۀ اطهار(ع) بر متخلق‌شدن به آن در تمامی شئون زندگی، از نقش بی‌بدیل اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی انسان حکایت دارد. بر این اساس، توجه و به‌کارگیری آن در همۀ عرصه‌های زندگی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. کار نیز به‌واسطۀ ارتباط تنگاتنگ با اخلاق، به نتایج مطلوب و شایسته منتهی نخواهد شد مگر اینکه اصول و معیارهای اخلاقی مرتبط با آن مدنظر قرار گیرد. در این میان، عواملی هم در تقویت اتخاذ چنین رویکردی مؤثرند. در این مقاله سعی شده است با استناد به آیات و روایات و به‌ویژه با تکیه بر کلمات گهربار امام علی(ع)، این عوامل شناسایی و تجزیه و تحلیل شود.    

چکیده بی‌شک واقعۀ غدیر یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام به‌شمار می‌رود؛ چراکه در آن، یکی از مهم‌ترین مسائل جامعۀ اسلامی، یعنی خلافت و جانشینی پیامبر(ص)، مشخص می‌شود. دربارۀ غدیر و اتفاقات این واقعه بسیار سخن گفته‌اند. این حادثه را بسیاری از مورخان در کتاب‌های تاریخی خود ثبت کرده‌اند؛ همچنین، در احادیث نقل‌شده از ائمه (ع) اشاراتی به این واقعه شده است. بسیاری از شاعران نیز این واقعه را درقالب شعر ثبت کرده‌اند که درمیان آنها، شاعران مسیحی هم وجود دارد. در این مقاله، این مسئله با تحلیل دو قصیدۀ غدیریه از دو شاعر مسیحی(بولس سلامه و عبدالمسیح انطاکی) بیان می‌شود. هر دو شاعر در قصاید خود: 1. تاریخ و حقایق تاریخی را مدنظر قرار داده و تاریخ را بیشتر از تخیل در اشعار خود وارد کرده‌اند، 2. جزئیات این واقعه (مواردی مانند میزان گرما، انبوه جمعیت، وجود نگرانی در چهرۀ پیامبر(ص)) را نیز توصیف کرده‌اند، 3. به آیات قرآن، احادیث، و حوادث تاریخی اشاره کرده‌اند، 4. عاطفۀ شعری را صادقانه در اشعار خود به‌کار برده و در بیان احساسات خود موفق بوده‌اند.    

چکیده چکیده دنیا از موضوعاتی است که در متون اسلامی، به‌ویژه در نهج‌البلاغه، فراوان به آن توجّه شده و با تعابیری دقیـق و تأثیرگذار و تمثیـلات و استعـاراتی بلـیغ ازآن سخن رفته است. این موضوع از آن جهت حـائز اهمیت است که با شناختی صحیح و اصولی از دنیا و حسن و قبح رویکرد به آن می توان سبک زندگی را اصلاح کرد و در بهبود وضع جامعه نیز مفید و مؤثر بود. اصولاً امام علی(ع) از دو بعد کاملاً متفاوت به دنیا می نگردکه هر یک را اوصافی درخور تأمل است و به نوع نگرش انسان به جهـان طبیعت بستگی دارد. در این ارتباط است که تابع‌گرایی و متبوع گرایی معنی پیدا می‌کند و سپس مدح و قـدح دنیا شکل می‌گیرد. البته نکتة اصلی در تفسیـر امام از دنیـا جز این نیست که جهـان برای انسان است نه انسان برای جهـان، بدون آنکه ذرّه ای از ارزش جهـان کاهش گیرد. هـدف، ارج‌نهادن به ارزش های انسان است نه بی اعتبارکردن ارزش های جهان. در این مقاله سعی شده است دنیا در فرهنگ حیات‌بخش علوی مورد بحث و بررسی قرارگیرد و در این راستا، از مسائلی چون رابطة انسان و جهـان، مـدح و ذمّ دنیا، مفهوم علاقه به دنیا، و تضاد دنیا و آخرت سخن به‌میان آید.    

چکیده پژوهش‌نامة علوی
دوفصل‌نامة علمی ـ پژوهشی
سال سوم، شمارة دوم، پاییز و زمستان 1391
صاحب‌امتیاز: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مدیرمسئول: حمیدرضا آیت‌اللهی
سردبیر: علیرضا میرزا محمد
قائم‌مقام سردبیر: سید فخرالدین مؤیدی
مدیر اجرایی: زهرا صادقی
 
هیئت تحریریه





محمد علی آذرشب


استاد دانشگاه تهران




حمیدرضا آیت‌اللهی


استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی




بهرام اخوان کاظمی


دانشیار دانشگاه شیراز




منصور پهلوان


استاد دانشگاه تهران




علیرضا میرزامحمد


دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی




علی‌محمد ولوی


استاد دانشگاه الزهرا




شهرام یوسفی‌فر


استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی





 
مدیر تولید: رضا حسینی
ویراستار: سید جلیل شاهری لنگرودی
نسخه‌پرداز: شایا شهوق
صفحه‌آرا: الهام صابری امیری
طراح جلد: فهیمه بالادست
 
چاپ‌خانه: پردیس دانش، تیراژ: 500 نسخه، بها: 12000 تومان
نشانی: تهران، بزرگراه کردستان، خیابان ایرانشناسی، صندوق پستی 6419 - 14155
تلفکس: 88612870 ، پست الکترونیک: p.alavi@ihcs.ac.ir
پایگاه اینترنتی: http://alavi.ihcs.ac.ir
 
این نشریه، به استناد نامة شمارة 122274/3 مورخ 12/6/1391 کمیسیون بررسی نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از شمارة اول بهار و تابستان 1389، رتبة علمی ـ پژوهشی دریافت کرده است.
این نشریه در مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به نشانیwww.ricest.ac.ir  و در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی به نشانی www.sid.ir نمایه می‌شود.