علمی-پژوهشی
محمد اخوان؛ اکرم احمدیان احمدآبادی
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 1-22
چکیده
از مهمترین روشهای تربیت اسلامی که در قرآن، سنت، و سیرة امامان معصوم علیهمالسلام، ازجمله امیرالمؤمنین علی (ع)، به آن توجه و تأکید شده «عبرتآموزی» است. خداوند در قرآن کریم در آیات گوناگون یکی از مهمترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی میکند ...
بیشتر
از مهمترین روشهای تربیت اسلامی که در قرآن، سنت، و سیرة امامان معصوم علیهمالسلام، ازجمله امیرالمؤمنین علی (ع)، به آن توجه و تأکید شده «عبرتآموزی» است. خداوند در قرآن کریم در آیات گوناگون یکی از مهمترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی میکند و با الفاظ و عبارات گوناگون مردم را به دقت و تأمل در زندگی و سرگذشت خوبان و بدان فرا میخواند و به انسانها سفارش میکند که به سیر و تفکر در آیات آفاقی و انفسی بپردازند و عاقبت محسنین و مفسدین را بنگرند. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع، این مقاله بر آن است که به بیان نقش عبرتآموزی در حوزة اخلاق و تربیت اسلامی با استفاده از منابع معتبر، بهویژه از نگاه امام علی (ع) با توجه به سخنان گهربار و نصایح ارزشمندشان در کتب گوناگون، خصوصاً نهجالبلاغه، بپردازد.
علمی-پژوهشی
علیاکبر امینی؛ فرزانه دشتی
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 23-45
چکیده
پس از حکومت نبوی حکومت امام علی (ع) است که بهرغم مدت زمان کوتاهش پیامدها و آثار فراوانی را برای جامعة بشری بههمراه داشته است. رفتار و نگرش سیاسی ایشان بهگونهای بوده است که نهفقط برای مسلمانان بلکه برای تمام دورهها و حکومتها بهمثابة الگویی بهکار گرفته میشود تا بشر بهواسطة آن مسیر سعادت و خوشبختی ...
بیشتر
پس از حکومت نبوی حکومت امام علی (ع) است که بهرغم مدت زمان کوتاهش پیامدها و آثار فراوانی را برای جامعة بشری بههمراه داشته است. رفتار و نگرش سیاسی ایشان بهگونهای بوده است که نهفقط برای مسلمانان بلکه برای تمام دورهها و حکومتها بهمثابة الگویی بهکار گرفته میشود تا بشر بهواسطة آن مسیر سعادت و خوشبختی را طی کند. رفتارها و ویژگیهایی مانند صراحت، پاسخگویی و حسابپسدهی، حاکمیت عامه، عدالت و برابری، انتخابات آزاد، شایستهسالاری، و حاکمیت قانون، که امروزه مورد توجه بسیاری از اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی قرار گرفتهاند، در اندیشة سیاسی و حکومت آن امام جایگاه ویژهای داشتهاند. بنابراین، با توجه به اهمیت این مسئله، ضرورت بازنگری در اندیشههای امام علی (ع)، با توجه به نگرش الهی و انسانمدارانة آن حضرت احساس میشود؛ چراکه حکومت علوی در طی مدت کوتاه خویش، همة آنچه را بر عهده گرفته بود، محقق ساخت. ما میکوشیم که با درک آثار و پیامدهای حکومت امام علی (ع) فضای مناسبتری را برای رشد و بالندگی آحاد مردم در جامعه ترسیم و فراهم کنیم.
علمی-پژوهشی
منصور پهلوان؛ شکوه چینیفروشان
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 47-65
چکیده
از قرنها پیش دانشمندان علوم اسلامی دربارة وجوه اعجاز قرآن تحقیق کرده و با استناد به شواهد قرآنی وجوه گوناگونی را ذکر کردهاند. بعضی از ایشان بر جنبههای بلاغی تأکید کرده و برخی وجوه معرفتی و معنوی را برگزیدهاند. برای دستیابی به دیدگاه عمیقتری دربارة وجوه اعجاز قرآن بهرهجویی از نظرهای کسانی که زمان نزول وحی را ...
بیشتر
از قرنها پیش دانشمندان علوم اسلامی دربارة وجوه اعجاز قرآن تحقیق کرده و با استناد به شواهد قرآنی وجوه گوناگونی را ذکر کردهاند. بعضی از ایشان بر جنبههای بلاغی تأکید کرده و برخی وجوه معرفتی و معنوی را برگزیدهاند. برای دستیابی به دیدگاه عمیقتری دربارة وجوه اعجاز قرآن بهرهجویی از نظرهای کسانی که زمان نزول وحی را درک کرده و یا نزدیک به آن بودهاند، بسیار شایسته است و در این میان کلام امام علی (ع)، که خود شاهد نزول وحی و تربیتیافتة مکتب قرآن است، صحت و اعتبار بیشتری دارد. در این پژوهش وجوه اعجاز قرآن از دیدگاه امیرمؤمنان (ع) بررسی شده است. ترسیم سیمای قرآن در نهجالبلاغه بهوضوح بیانگر عظمت و چندبعدیبودن وحی است. امام علی (ع) در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از اعجاز قرآن را بیان کرده است. ایشان علاوه بر اعجاز بلاغی، اعجاز علمی، اخبار از غیب، و نبود تناقض در قرآن به معارف والای قرآن و تشریع احکام الهی و اعجاز هدایتی آن اشاره کرده است. این بررسی نشاندهندة آن است که ایشان در کنار هریک از وجوه گوناگون اعجاز قرآن، با تعابیر گوناگون بر جنبة هدایتی این کتاب شریف تأکیدی خاص داشته است. ایشان قرآن را هادی، راهنما، ناصح، نور، شفا، سراج، و ینابیعالعلم معرفی کرده و صریحاً بیان کرده است که این کتاب کریم بر هدایت همة انسانهایی که با آن قرین و همنشین میشوند میافزاید و یا از گمراهی آنان میکاهد. بنابراین، به نظر میرسد مهمترین وجه اعجاز قرآن کریم هدایت مخاطبان و آیندگان در همة سطوح علمی و معرفتی و در همة قرون و اعصار است.
علمی-پژوهشی
شیرین سالم؛ مهین حاجیزاده
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 67-90
چکیده
جناس همانندی دو کلمه در لفظ با اختلاف آنها در معناست. جناس از مهمترین عناصر علم بدیع است و بهوضوح در نهجالبلاغه دیده میشود. هدف از بهکارگیری جناس تألیف کلام بهگونهای است که بر زیبایی فنی آن افزوده شود، و باعث میشود که متکلم در تعبیر سخن خود به اوج کمال فنی نایل آید. این صنعت در ادبیات ...
بیشتر
جناس همانندی دو کلمه در لفظ با اختلاف آنها در معناست. جناس از مهمترین عناصر علم بدیع است و بهوضوح در نهجالبلاغه دیده میشود. هدف از بهکارگیری جناس تألیف کلام بهگونهای است که بر زیبایی فنی آن افزوده شود، و باعث میشود که متکلم در تعبیر سخن خود به اوج کمال فنی نایل آید. این صنعت در ادبیات عرب و بهویژه در شعر بسیار کاربرد دارد و فنی برای زیبایی لفظی محسوب میشود. جناس باعث ملکهشدن معنا در ذهن شنونده و افزودهشدن تناسق و تناسب کلام میشود، اگرچه زیادهروی در کاربرد آن کلام را مستهجن میکند. در کتاب ارزشمند نهجالبلاغه نیز صنعت جناس موسیقی داخلی متون ادبی آن را تشکیل میدهد، که این موسیقی با تداعی معانی مختلف موجب التذاذ میشود و روح و جان شنونده را به تسخیر خود درمیآورد و به گسترش تخیل ذهنی او کمک میکند. بهرغم کارکرد جناس در زیباییآفرینی، این پدیدة ادبی در نهجالبلاغه کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است تا جستاری در زیباییشناسی گونههای جناس در نهجالبلاغه داشته باشد. ابتدا نگاهی گذرا به جایگاه ادبی و بلاغی نهجالبلاغه دارد و پس از تأمل در کارکرد جناس نمونههایی از نهجالبلاغه را به عنوان شاهد مثال گونههای جناس میآورد تا زیباییهای این عنصر بدیع نشان داده شود و اثر این پدیدة آوایی در بیان معنا تبیین شود.
دستاورد کلی پژوهش آن است که در کلام امام علی (ع) زیباییشناسی لفظی یا صوری با زیباییشناسی معنوی و معنایی همزمان بهکار گرفته شده و صنعت جناس نیز از مهمترین صنایع بدیع در این کتاب است که با ایجاد نوعی موسیقی زیبا و طنینانداز سبب تداعی معانی مختلف یک لفظ واحد میشود.
علمی-پژوهشی
حسین سلطان محمدی؛ فاطمه سلطان محمدی
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 91-116
چکیده
واژة سیاست به معنای اقدام به کاری طبق مصلحت آن است. بر اساس مبانی اسلام میتوان گفت سیاست، در معنای عام، تجلی ولایت و رهبری خلق برای حرکت به سوی خالق و زمینهسازی تحقق هدف خلقت انسان است. تعریف سیاست در معنای خاص آن نیز چنین است؛ تدبیر و ادارة امور جامعه در مسیر تحقق ولایت الهی. نگاه علی (ع) به سیاست نگاهی توحیدی و الهی است. سیاست ...
بیشتر
واژة سیاست به معنای اقدام به کاری طبق مصلحت آن است. بر اساس مبانی اسلام میتوان گفت سیاست، در معنای عام، تجلی ولایت و رهبری خلق برای حرکت به سوی خالق و زمینهسازی تحقق هدف خلقت انسان است. تعریف سیاست در معنای خاص آن نیز چنین است؛ تدبیر و ادارة امور جامعه در مسیر تحقق ولایت الهی. نگاه علی (ع) به سیاست نگاهی توحیدی و الهی است. سیاست به دلیل نقش اساسیاش در شکلگرفتن رفتار و اخلاق جامعه و تأثیر ساختار و رفتار حکومت در سرشت و سرنوشت معنوی مردم جایگاه برجستهای دارد. رویکرد بنیادین در حکمت سیاسی علی (ع) عبارت است از سیاست آنگونه که باید باشد. تلاش سیاسی در نگاه امام فقط به قصد احراز قدرت نیست. در فلسفة سیاسی علی (ع) توجه به آخرت و اصالت آن، اخلاص، پرهیز از دنیاگرایی، و رعایت اصول اخلاقی و سیاسی مطلوب شمرده میشود. از دیدگاه آن حضرت حکومت پیمانی است سهجانبه میان خدا و مردم و حاکم. در حکومت علوی عملکردن به دین خدا و رعایت حقوق خلق در هم میآمیزد و قدرت فقط از راههای مشروع و ارزشمند استقرار مییابد. استبداد در بینش علوی جایی ندارد. وظیفة امام نیز فرمانبردن از خدا و رعایت حدود الهی است. از دیدگاه آن حضرت مهمترین مؤلفههای سیاست اخلاقی عبارت است از: حقطلبی، عدالتمحوری، ابزارانگاری قدرت، تقوای سیاسی، کرامت انسانی، مردمگرایی، صلحمداری، عهدمندی، و مصلحتسنجی. در کارنامة سیاسی امام علی (ع) هیچگونه گسستی میان گفتار و کردار نیست و هریک ترجمان دیگری است. آن حضرت اخلاق و سیاست را به هم آمیخت و زمانی که قدرت را به دست گرفت، ذرهای از اصول اخلاقی را فرو نگداشت. در حوزة سیاست از عرصة دیانت رخ برنتافت و نه به بهانة حفظ دین از سیاست روی برگرداند و نه به بهانة حفظ قدرت از دین مایه گذاشت. اخلاق قشر نازکی بر سیاست آن حضرت نبود، بلکه درونمایة آن بود و در کانون توجه آن حضرت قرار داشت.
علمی-پژوهشی
صادق سیاحی؛ سعیده منصورینیا
دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، صفحه 117-138
چکیده
اسماعیل بن عباد، ملقب به صاحب، وزیر فرهیخته و شاعر برجستة ایرانی و عربیسرای قرن چهارم است. صاحب ادیب و سرایندهای متعهد و شیعی است، که در بسیاری از اشعار خود تعهد و پایبندیاش را به مذهب شیعه و دفاع از حقانیت اهل بیت علیهمالسلام نمایان کرده است. وی شیفتة اهل بیت، بهویژه حضرت علی (ع) است. یکی از قصاید مشهور و برجستة ...
بیشتر
اسماعیل بن عباد، ملقب به صاحب، وزیر فرهیخته و شاعر برجستة ایرانی و عربیسرای قرن چهارم است. صاحب ادیب و سرایندهای متعهد و شیعی است، که در بسیاری از اشعار خود تعهد و پایبندیاش را به مذهب شیعه و دفاع از حقانیت اهل بیت علیهمالسلام نمایان کرده است. وی شیفتة اهل بیت، بهویژه حضرت علی (ع) است. یکی از قصاید مشهور و برجستة صاحب در مدح حضرت «قصیدة لامیّه» است. ابن عباد در این قصیده به بیان مناقب و فضایل آن حضرت، بهنحوی بسیار شیوا و دلکش، پرداخته است. مدح صاحب از حضرت علی (ع) در این قصیده مدحی قلبی و برخاسته از عمق جان و اعتقاد اوست. درواقع این ابیات اقتباسی بسیار زیبا و روشن از آیات قرآن و احادیث پیامبر (ص) است. وی در این ابیات تصویری بسیار درخور از شخصیت حضرت علی (ع) ترسیم میکند، هرچند قلم بشر را توان آن نیست که تمام زوایای شخصیت آن گوهر هستی را به تصویر بکشد. در این مقاله برآنایم به بررسی پارهای از فضایل شخصیت حضرت علی (ع)، که صاحب بن عباد در این قصیده به آن اشاره کرده است، بپردازیم.