نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

جناس همانندی دو کلمه در لفظ با اختلاف آن‌ها در معناست. جناس از مهم‌‌ترین عناصر علم بدیع است و به‌وضوح در نهج‌البلاغه‌‌ دیده می‌‌شود. هدف از به‌کارگیری جناس تألیف کلام به‌گونه‌‌ای‌‌ است که بر زیبایی فنی آن افزوده شود، و باعث می‌شود که متکلم در تعبیر سخن خود به اوج کمال فنی نایل آید. این صنعت در ادبیات عرب و به‌ویژه در شعر بسیار کاربرد دارد و فنی برای زیبایی لفظی محسوب می‌‌شود. جناس باعث ملکه‌شدن معنا در ذهن شنونده و افزوده‌شدن تناسق و تناسب کلام می‌شود، اگرچه زیاده‌روی در کاربرد آن کلام را مستهجن می‌کند. در کتاب ارزش‌مند نهج‌البلاغه‌‌ نیز صنعت جناس موسیقی داخلی متون ادبی آن را تشکیل می‌دهد، که این موسیقی با تداعی معانی مختلف موجب التذاذ می‌شود و روح و جان شنونده را به تسخیر خود درمی‌‌آورد و به گسترش تخیل ذهنی او کمک می‌‌کند. به‌رغم کارکرد جناس در زیبایی‌آفرینی، این پدیدة ادبی در نهج‌البلاغه‌‌ کم‌تر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بهره‌‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است تا جستاری در زیبایی‌‌شناسی گونه‌‌های جناس در نهج‌البلاغه‌‌ داشته باشد. ابتدا نگاهی گذرا به جایگاه ادبی و بلاغی نهج‌البلاغه‌‌ دارد و پس از تأمل در کارکرد جناس نمونه‌‌هایی از نهج‌البلاغه‌‌ را به عنوان شاهد مثال گونه‌‌های جناس می‌آورد تا زیبایی‌‌های این عنصر بدیع نشان داده شود و اثر این پدیدة آوایی در بیان معنا تبیین شود.
دستاورد کلی پژوهش آن است که در کلام امام علی (ع) زیبایی‌‌شناسی لفظی یا صوری با زیبایی‌‌شناسی معنوی و معنایی هم‌زمان به‌کار گرفته شده و صنعت جناس نیز از مهم‌‌ترین صنایع بدیع در این کتاب است که با ایجاد نوعی موسیقی زیبا و طنین‌انداز سبب تداعی معانی مختلف یک لفظ واحد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Miracle of Quran from the Point of View of 'Amīr al-Mu'minīn (PBUH)

نویسندگان [English]

  • Shirin Salem 1
  • Mahin Hajizadeh 2

چکیده [English]

Since early centuries Muslim scholars have studied about different aspects of miracle of the holy Quran and have expressed variant ideas based upon Quran examples. Some have emphasized on its eloquence and others have selected its spiritual and cognitive usages. To gain deeper and more accurate remarks on the Quran miraculous character it is better to study through point of views of those who lived at the age of Revelation, or at least nearby. Among them, one of the best examples was Imam Ali (PBUH), the witness of descending the Revelation who was grown under the Quran's teachings, whose words lead us to realize the miraculous aspects of the holy Quran. The Quran's face have been illustrated inside the bright and clear mirror of Imam Ali's (PBUH) speeches as well as interesting and considerable descriptions. Such descriptions obviously declare majesty and multisided of Revelation and clarify many aspects of the miracle of Quran. It seems that all descriptions accompanied specially with the guidance aspect of Quran referring to the miraculous leadership and guidance of addressees for the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miracle of Quran
  • Nahj-al-balaghah
  • miraculous aspect
  • Challenge