پژوهش‌نامه علوی

چکیده از منظر شیعه، انتخاب امام براساس نص الهی است؛ که بر این مطلب، آیات قرآن و روایات بسیاری ازجمله خطبه‌‌هایی از نهج‌‌البلاغه دلالت دارد. از سوی دیگر، برخی متقدمین از اهل سنت انتخاب امام را مبتنی بر بیعت نهاده‌‌اند و منکر اصل نص هستند. از معاصران نیز ضمن اعتقاد به نص الهی در امامت، تحقق و تنجیز آن را در بعد سیاسی و اجتماعی، منوط به بیعت و رأی مردم قلمداد کرده‌‌اند. محور استدلال مخالفان نص، گاه بیعت و اجماع صحابه پس از رحلت رسول خدا(ص) بر خلافت ابوبکر، و یا موضعگیری خاص امام علی(ع) و استنکاف ایشان از پذیرش خلافت بعد از قتل عثمان است. بعضی مخالفان نیز جهت اعتباربخشی به نظریۀ خود، به حدیث «لاتجتمع امتی علی‌‌الخطا» استناد کرده‌‌اند. در مقالۀ حاضر، ضمن تأکید بر امامت الهی حضرت علی(ع) با امعان نظر به بیانات آن حضرت(ع)، استدلال مخالفان نقد و ارزیابی و جایگاه بیعت در امامت در نهج‌‌البلاغه تبیین شده است.    

چکیده بسیاری از کشور‌های درحال توسعه، به‌‌ویژه کشور‌های مسلمان مانند ایران اسلامی، به‌‌دنبال مدلی مناسب برای رسیدن به توسعۀ سیاسی پایدار هستند. جهان غرب، علی‌رغم موفقیت‌های فراوان در عرصۀ توسعة سیاسی، از بعد معنوی و انسانی دچار معضلات و مشکلات عدید‌ه‌ای در این حیطه است. آنچه سبب شد توسعۀ سیاسی در غرب با این مشکلات مواجه شود، نگاه تک‌بعدی و مادی غرب به انسان و خواسته‌های او است. مدل‌های پیاده‌‌شده در کشور‌های پیشرفتۀ غربی را نمی‌توان عیناً در کشور‌های درحال توسعه پیاده کرد؛ زیرا این مدل‌ها علاوه بر نگاه تک‌‌بعدی به انسان، پیش‌زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی این کشور‌ها را نیز درنظر نمی‌گیرند. از این حیث، هر ملت به یک مدل جامع مطابق با ارزش‌ها و هنجار‌های خود نیاز دارد. با توجه به انطباق فرموده‌های امام علی(ع) با مسائل فرهنگی، اجتماعی و مذهبی کشور ما، به‌‌نظر می‌رسد توسعۀ علوی را می‌توان به‌‌عنوان مدلی مادر، جهت رسیدن به توسعۀ سیاسی پایدار درنظر گرفت. در پژوهش حاضر سعی شده است با استفاده از مدل سه‌‌شاخگی (3C)، اهداف و شاخص‌های توسعۀ سیاسی در سه شاخۀ اصلی رفتاری، ساختاری و زمینه‌ای از دیدگاه امام علی (ع) به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی و سپس با  تحلیل متون و گردآوری اطلاعات به شیوۀ غیر‌مستقیم کتابخانه‌ای و اسنادی، مدلی از توسعۀ سیاسی پایدار منطبق با فرموده‌های امام علی (ع) ارائه شود.

چکیده دائرة‌المعار‌ف‌اسلام را اصلی‌ترین منبع اسلام‌شناسی در مغرب‌زمین می‌شناسند؛ اما مقالات این مجموعه و تصویر ارائه‌‌شده از اسلام در آن، نیازمند نقد و بررسی است. بسیاری از این تصاویر، حاصل کج‌‌فهمی مظاهر مادی و معنوی اسلام و برخی نیز متعمدانه و از روی سو‌گیری است. در مقالۀ [امام] علی‌بن‌‌ابی‌طالب[(ع)] از رابرت‌ گلیو در چاپ ‌سوم این دایرة‌المعارف، به‌رغم بهره‌گیری از منابع شیعی و بررسی‌های همدلانه، برخی از نکات مهم مسکوت گذاشته شده و گاهی نیز در برداشت‌ها و تحلیل‌ها به خطا رفته است.

چکیده همان‌‌گونه که اندیشمندان بزرگ اسلامی، اعم از دانشمندان امامیه و عالمان اهل سنت، بر این حقیقت اذعان کرده‌‌اند، امیرمؤمنان(ع) در تمامی علوم اسلامی ازجمله صرف و نحو، بلاغت، فقه، علوم قرآن و حدیث، اخلاق و دانش کلام و حکمت الهی و عرفان اسلامی،... سرآمد همگان درطول تاریخ بوده است. دانش اخلاق را علم و فنی تعریف کرده‌‌اند که در آن از شناخت خیر و شر بحث می‌‌شود تا انسان به انتخاب خیر ملزم شود. این دانش سرنوشت‌‌ساز دربین سایر دانش‌‌های دیگر اهمیت والایی دارد و  بر این اساس، بررسی آن، حساسیت و اهمیت ویژه‌‌ای می‌‌یابد. در این مقاله کوشش شده است ضمن معرفی این دانش، پاره‌‌ای از فضایل و رذایل اخلاقی بیان و از دو جنبۀ اخلاق فردی و اجتماعی بررسی شود؛ همچنین، بعضی از زیرشاخه‌‌های اخلاق فردی مانند تقوا، صدق و راستی و عُجب و نیز برخی از زیرشاخه‌‌های اخلاق اجتماعی مانند ادای امانت، تواضع و عدالت مطرح و دیدگاه‌‌های امیرالمؤمنین(ع) و عملکرد آن حضرت(ع) در این زمینه از هر دو بُعد نظری و عملی بیان و وجود ملکات و حالات ارزندۀ نفسانی در وجود حضرت(ع) توصیف و درنهایت به این مطلب دست یافته شود که اندیشه‌‌های ناب محمدی(ص) در وجود امیرالمؤمنین(ع) بارور شده و آن حضرت(ع) با عمل به آنچه که به آن علم یافته و اندیشه‌‌های نورانی که در وجودش شکوفا شده بود، درپی اثرگذاری آن اندیشه در افکار مردم جامعۀ زمان خود و پس از آن بوده است.    

چکیده هرچند مالیات، امری عمومی است که تمامی نظام‌‌های حکومتی با مؤلفه‌‌های معرفت‌‌شناسی متفاوت از آن بهره می‌‌گیرند، عدالت مالیاتی یکی از موضوعات پیچیده و دشوار مالی است که اختلاف‌‌نظرهای اساسی دربارۀ آن وجود دارد. حکومت کوتاه و کارآمد امام علی(ع)، به‌‌عنوان الگوی عدالت از زوایای گوناگون، پیام‌‌هایی برای این امر مهم و اثرگذار دارد؛ پیام‌هایی که اجرا و به‌کارگیری آنها باعث می‌شود جامعه از سقوط در بی‌عدالتی و ظلم رهایی یابد. در این پژوهش سعی شده است با ارائۀ تعاریف دقیقی از واژۀ مالیات و واژه‌‌های جایگزین آن در بیانات ارزشمند آن امام همام، چگونگی برنامه‌‌ریزی برای اخذ مالیات و راه‌‌های هزینه‌‌کردن آن تبیین و در پایان ضمن ارائۀ سیمای مالیات‌‌دهندگان، راهکارهای راهبردی برای عدالت‌‌گستری در أخذ مالیات عرضه شود.    

چکیده ................