کاربست دوگانه نظریه انسجام و تحلیل محتوای کیفی در تحلیل متن‏محور خطبه‏های جهادی امام علی (ع)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

2 استاد دانشگاه تهران

چکیده

متن خطبه‏های امام علی (ع)  در مواجهه با مخالفین، افزون بر بعد زیباشناختی ساختار زبان، مشتمل برابعاد معرفتی و پیرامتنی مهمی‏در لایه زیرساخت آن است. در این پژوهش تلفیقی از دو روش تحلیل محتوای کیفی و نظریه انسجام هالیدی به کار گرفته شده است تا متن و محتوای خطبه‏های جهادی امام علی (ع) به صورت همزمان مورد مداقه قرار گرفته و لایه‏های پنهان جنبه‏های رفتاری و ماهیتی سپاه حق و باطل مشخص گردد. بر همین اساس کارکرد عناصر انسجام واژگانی در بیان کنش اصحاب جمل بیشتر معطوف به مضامینی مانند شک، بیعت شکنی، حرص و طمع بوده و واکنش علی (ع) در برابر آنها در یقین، صبر، خونسردی و توکل به خداوند خلاصه می‏شود. در جریان جنگ صفین نیز عناصر انسجام‏بخش واژگان، ناظر بر بُعد ماهیتی دشمن یعنی کفر باطنی، اغواگری و ستیزه‏جویی آنهاست و در تقابل با جنبه‏های شخصیتی خداگرایانه، هدایتگرانه و صلح طلبانه امام علی (ع) برجسته می‏گردد.  هرکدام از مضامین مذکور در قالب کلمات و تعابیر مختلف به واسطه عناصر واژگانی هم‏آیی یا بازآیی، به ویژه از طریق ترادف و تکرار مورد تأکید قرار گرفته‏اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Dual Application of the Coherence Theory and Qualitative Content Analysis in a Text-based Analysis of Imam Ali’s (as) Jihadi Sermons

نویسندگان [English]

  • nazi ghanbari parikhani 1
  • Alibagher Taherinia 2
1 PhD student of Tehran university
2 Professor at Tehran University
چکیده [English]

The text of Imam Ali’s (as) sermons in the face of the opponents, in addition to the aesthetic dimension of its language structure, includes important epistemological and paratextual dimensions in its underlying layer. In this research, a combination of two methods, qualitative content analysis and Halliday coherence theory, has been used to study the text and the content of Imam Ali’s (as) jihadi sermons and determine the hidden layers of behavioral and natural aspects of the army of truth and falsehood. Accordingly, the function of the elements of lexical coherence in expressing the actions of the Companions of Jamal is more focused on themes such as doubt, treachery, and greed, and Imam’s (as) reaction to them can be summed up in certainty, patience, composure and trust in God. Also, during the Battle of Siffin, the cohering elements of words are related to the nature of the enemy, i.e. their inner disbelief, seduction, and militancy. These concepts are highlighted in contrast to the theistic, guiding and pacifist personality aspects of Imam Ali (as). Each of these themes has been emphasized in the form of different words and expressions through the lexical elements of consonance or recurrence, especially through synonymy and repetition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coherence Theory
  • Qualitative Content Analysis
  • Imam Ali (as)
  • Companions of Jamal
  • Leaders of the Levant (Shām) Corps

مراجع

آقا گل زاده، فردوس (1390).  تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی‏و فرهنگی.
ایشانی، طاهره ( 1395). نظریه انسجام و پیوستگی و کاربست آن در تحلیل متون (غزل حافظ و سعدی)، تهران: انتشارات دانشگاه خوارزمی.
ایمان، محمد تقی و نوشادی، محمدرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی». مجله پژوهش. سال دوم، شماره دوم، صص 44-15.
پالمر، فرانک ( 1374). نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: نشر نو.
جرداق، جورج (1373). بخشی از زیبایی‏های نهج البلاغه، ترجمه محمد رضا انصاری، تهران: کانون انتشارات محمدی.
حریری، نجلا (1385). اصول و روشهای پژوهش کیفی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
سارلی، ناصرقلی و ایشانی ، طاهره(1390). «نظریه انسجام و هماهنگی انسجامی‏و کاربست آن در یک داستان کمینه فارسی»، نشریه زبان پژوهی دانشگاه الزهرا، سال دوم، شماره چهارم، صص 78 -51.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392).  موسیقی شعر، چاپ14، تهران: نشر آگه.
شمیسا، سیروس (1384). بیان و معانی، تهران: انتشارات فردوس.
صفوی، کوروش (1379). درآمدی بر معنی شناسی، تهران: نشر سوره مهر .
فروزنده، مسعود و بنی طالبی، امین (1393). « ابزارهای آفریننده انسجام متنی و پیوستارهای بلاغی در ویس و رامین»، نشریه بوستان ادب، سال ششم، شماره دوم، صص 134-107.
لطفی پور ساعدی، کاظم (1371). «درآمدی به سخن کاوی»، مجله زبان شناسی، سال نهم، شماره هفدهم، صص 122-109.
مؤمنی راد، اکبر (1392). «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، علوم تربیتی: اندازهگیری تربیتی، سال چهارم، شماره 14، صص 187-222.
مهرداد، ندا و دیگران (1394). تحلیل محتوای کیفی ، تهران: مرکز نشر بشری.
وفایی، عباسعلی ودیگران (1396). «بررسی انسجام و روابط واژگانی در داستان گیومرت»، متن پژوهی ادبی، سال21، شماره73، صص 29- 52.
ولیئی، یونس، میرزایی الحسینی، سید محمود و فرهادی،  محمد(1395). « عوامل انسجام متنی در سوره نوح »، فصلنامه پژوهش‏های زیان شناختی قرآن، سال پنجم، شماره اول، صص86 -69.
هالیدی، مایکل و حسن ، رقیه (1393). زبان، بافت و متن( جنبه هایی از زبان در چشم اندازی اجتماعی- نشانه شناختی، ترجمه مجتبی منشی زاده و ایشانی، تهران: انتشارات علمی.
منابع عربی
ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1428). شرح نهج البلاغه، بغداد: دار الکتاب العربی.
صالح، صبحی (1425). نهج البلاغه، قاهره: دار الکتاب مصری.
عبدالمجید، جلیل ( 1998). البدیع بین البلاغةالعربیة و اللسانیات النصیة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
محمد، عزة شبل (2009). علم لغةالنص: النظریة و التطبیق، مکتبة الآداب.
محمودی، محمد باقر(1376). نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
منقری، نصر بن مزاحم (1382). وقعة صفیّن، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، الطبعة الثانیة، القاهرة:   مؤسسه العربیة الحدیثة.

Haliday, M.A.K. & Hasan, R (1976). Cohesion in English، London: Longman

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار