نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• مهدی مجتهدی ¹
• لیلی عبدی ²
• زهرا درودی ³

¹ استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ کارشناسی ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

امیرالمؤمنین علی(ع) هم به عنوان وصی و جانشین بلافصل رسول خدا(ص) و هم به مثابه خلیفه چهارم مسلمانان، جایگاه بسیار بلندی در اسلام و میراث مسلمانان دارد. ازاین‌رو سیمای ایشان از ابعاد گوناگون در آثار و تألیفات مسلمانان در طول تاریخ بازتاب یافته و مورد بررسی قرار گرفته‌است. یکی از آثاری که با این رویکرد می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، کتاب ارزشمند الفهرست، زیست‌کتابشناسی کهن اواخر قرن چهارم تألیف محمد بن ‌اسحاق ندیم است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به داده‌های این اثر در ارتباط با علی(ع) پرداخته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد ندیم که به مناسبت‌های مختلف از آن حضرت در الفهرست یاد کرده‌است از یک سو به معرفی مصحف علی(ع) و آثار علوی از قبیل سخنان، فضائل، وقایع زندگی و مقتل حضرت پرداخته و از دیگر سو به شیعیان و مخالفان ایشان اشاره کرده‌است. در این میان الفاظ وعباراتی که در یادکرد از آن حضرت به کار رفته نیز قابل توجه است و بررسی آن بر اساس کهن‌ترین نسخه کتاب انجام گرفته‌است که از روی نسخه‌ای به خط ندیم نگاشته شده‌است. یافته‌ها حاکی از آن است که سیمای علی(ع) در الفهرست در قالب شخص مقدس، مؤلف، مبدع علم نحو، موضوع تالیفات، معجزه پیامبر(ص) و محور گرایش‌ها بازتاب یافته‌است.

کلیدواژه‌ها

• علی ‌بن ‌ابی ‌طالب علیه‌السلام
• الفهرست
• محمد بن اسحاق الندیم
• شیعه
• نسخه‌شناسی

عنوان مقاله [English]

The Image of Amir al-Mu'minin Ali (Peace be upon him) in al-Fihrist of Muhammad ibn Ishaq al-Nadim

نویسندگان [English]

• Mahdi Mojtahedi ¹
• Leyli abdi ²
• Zahra darrudi ³

¹ Assistance Professor, Department of History and Civilization of Muslim Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² PhD student of history and civilization of Muslim nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

³ Master of History and Civilization of Islamic Nations, University of Tehran.

چکیده [English]

Amir al-Muʾminin ʿAli (Peace be upon him) holds a very high position in Islam and the Muslim heritage, both as the immediate successor and "wasī" of the Prophet Muhammad (Peace be upon him) and as the fourth caliph for Muslims. Therefore, his image has been reflected and examined from various aspects in the works and writings of Muslims throughout history. One of the works that can be considered in this regard is the valuable book al-Fihrist, an ancient Bio-bibliographic work of the late fourth century, authored by Muhammad ibn Ishaq al-Nadim. The present study, using a descriptive-analytical method, has examined the data of this work in relation to Ali (Peace be upon him). The findings show that Nadim, who has mentioned the Imam on various occasions in al-Fihrist, on the one hand has introduced the Muṣhaf of Ali (Peace be upon him) and works of Ali such as his speeches, virtues, life events, and martyrdom, and on the other hand has referred to his Shi'a followers and opponents. The terminology used in the mentions of the Imam is significant, and its analysis is grounded in the oldest manuscript of the text, which is a copy of a manuscript in Nadim's handwriting. The results indicate that the image of Imam Ali (Peace be upon him) in al-Fihrist is portrayed as a sacred figure, author, originator of the science of grammar, subject of writings, a miracle of the Prophet (Peace be upon him), and the center of various inclinations
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Ali ibn Abi Talib (Pbuh)
• al-Fihrist
• Muhammad ibn Ishaq al-Nadim
• Shi'a
• codicology