نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا علوم قرآن و حدیث- دانشکده الهیات - دانشگاه آزاد واحد کرج

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

10.30465/alavi.2023.9196

چکیده

احادیث قدسی به جهت داشتن منشأ الهی از جایگاه والایی در معرفی اصول معرفت اسلامی دارند. کتاب «الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه» شیخ حر عاملی، یکی از کتاب‌های حدیثی شیعه است که روایات قدسی را که دربردارنده احادیث متعددی در موضوعات اعتقادی، اخلاقی و داستان‌های حکیمانه است، به‌صورت کلی در خود جمع کرده است. با وجود اینکه این کتاب دارندۀ احادیث مهمی در موضوعات متعددی است؛ اما از نبود باب‌بندی مناسب رنج می‌برد. از مهمترین کاستی‌های این کتاب در نقل احادیث قدسی، نداشتن طبقه‌بندی موضوعی و تحلیل محتوایی این احادیث است که طبقه‌بندی و تحلیل محتوایی ابواب مختلف آن را ضروری می‌نماید. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به طبقه‌بندی و تحلیل احادیثی پرداخته است که دربارۀ فضائل امام علی (ع) از منشأ الهی با عنوان حدیث قدسی نقل شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از 691 حدیث کتاب «الجواهر السنیه» در موضوعات مختلف، ۱۵۸ حدیث درباره امامت است. از این میان ۷۱ حدیث درباره فضائل گوناگون امام علی (ع) در موضوعات مختلف نقل شده است. بررسی این موضوعات سازگاری کامل فضائل امام علی (ع) با آیات قرآنی را نتیجه داده و هماهنگی در برخی آیات به‌صورت ظهور آیات امّا در برخی دیگر به شکل باطن وجود دارد و اثبات سازگاری با آیات، استفاده از روش‌های مختلف تفسیری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Subject-based Classification and Content Analysis of Divine Hadiths in the Book al-Jawahir al-Saniyya fi-l-Ahadith al-Qudsiyya on the Virtues of Imam Ali (PBUH) Based on the Holy Our’an

نویسندگان [English]

  • sekineh amoozadi 1
  • feizollah akbari dastak 2
  • Abdolmajid Talebtash 3

1 Ph.D. Student, Department of Koranic and Hadith Sciences, Karaj Unit, Islamic Azad University, Karaj, Iran

2 Assistant Professor, Department of Koranic and Hadith Sciences, Karaj Unit, Islamic Azad University, Karaj, Iran (corresponding author)

3 Associate Professor, Department of Koranic and Hadith Sciences, Department of Koranic and Hadith Sciences, Karaj Unit, Islamic Azad University, Karaj, Iran

چکیده [English]

Due to their divine origins, divine hadiths play a highly significant role in introducing principles of Islamic knowledge. The book al-Jawahir al-Saniyya fi-l-Ahadith al-Qudsiyya written by Shaykh al-Hur al-Amili is a Shia text that has collected many divine hadiths on the subjects of belief and morality as well as stories of wisdom. Although containing important hadiths on various subjects, the book is lacking in a proper table of content, which necessitates a subject-based classification and content analysis of the various chapters of the book. Using the analytic-descriptive method, this study has classified and analyzed divine hadiths that have described the virtues of Imam Ali (PBUH). The results show that out of 691 divine hadiths in the book al-Jawahir al-Saniyya on different subjects 158 concern imamate. Among these, 71 hadiths describe a variety of Imam Ali (PBUH)’s virtues in different aspects. From the examination of these aspects, a perfect harmony between virtues of Imam Ali (PBUH) and Koranic verses has been concluded. The harmony is clear from the text of some Koranic verses, but from some other verses it needs to be inferred, and the harmony has been demonstrated using different methods of interpretation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur’an
  • divine hadiths
  • al-Jawahir al-Saniyya fi-l-Ahadith al-Qudsiyya
  • al-Hur al-Amili
  • virtues of Imam Ali (PBUH)
قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: عبدالباری عطیه، علی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
ابن‌حنبل، احمد بن محمد، مسند، تحقیق: احمد محمد شاکر، قاهره، دار الحدیث، 1416ق/1995م.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (ع)، قم، علامه، 1379ق.
ابن‌عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسر ابن عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، تصحیح و تنظیم: شیری، علی، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
ابن‌مغازلی، علی بن محمد، مناقب الإمام علی بن أبی‌طالب (ع)، بیروت، دار الأضواء، 1424 ق/ 2003 م.
ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: جمیل، صدقی محمد، بیروت، دار الفکر، 1420ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، تحقیق: محمودی، محمد باقر و دیگران، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، 1352-1370ش.
بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تحقیق: قسم الدرسات الاسلامیه لمؤسسة البعثة، قم، مؤسسة البعثة، 1374ش و 1415ق.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التاویل (تفسیر البضاوی)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، تحقیق: ابن عاشور، ابی محمد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، تصحیح و تحقیق: محمودی، محمد باقر، تهران، مجمع إحیای التقافة الاسلامیه، 1411ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، الاعلمی، 1425ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة. مترجم: صادق حسن‌زاده، قم، انتشارات آل علی، 1395ش.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، تصحیح: حسین احمد، مصطفی، سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
زوس زوستاک، ریک، طبقه‌بندی علم؛ پدیده‌ها، نظریه‌ها، روش‌ها، رویه‌ها. ترجمه: رضا مختارپور و علی‌اکبر خاصه، تهران، کتابدار، 1395ش.
سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1404ق.
شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق: درگاهی، حسین، قم، الهادی، 1413ق.
صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، الامالی، ششم، تهران، کتابچی، 1376ق.
صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، الخصال، تحقیق و تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، جامعه مدرسین، 1362ش،
صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح و تحقیق: غفاری، علی اکبر، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، 1395ق،
صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، معانی الأخبار، تصحیح و تحقیق: غفاری، علی اکبر، قم، جامعه مدرسین، 1403ق.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دوم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامة، تصحیح و تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسة البعثة، قم، بعثت، 1413ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تاویل آی القرآن (تفسیر الطبری)، بیروت، دار المعرفة، 1412ق.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: عاملی، احمد حبیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تصحیح و تحقیق: رسولی محلاتی، سید هاشم، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1415ق.
فاکرمیبدی، محمد، معیت علی و قرآن؛ تفسر: (علی مع القرآن و القرآن مع علی)، پژوهشهای علوی، دوره1، شماره1، شهریور 1389، صفحه111-138.
فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
فضل‌الله، محمدحسین، من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک، 1419ق
فیاضی بارجین، محمد حسین و صادقیان، احمد، ارتباط معراج رسول‌الله (ص) با ولایت امیرمؤمنان علی (ع) براساس دلالت سیاق آیات اولیۀ سورة نجم، پژوهشنامه علوی، دوره13، شماره26، شماره پیاپی 26، دی 1401، صفحه229-248.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح و تحقیق: غفاری، علی اکیر، آخوندی، خراسانی، چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق: کاظم، محمد، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.
المتقی الهندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، بی جا، مکتبة التراث الإسلامی، 1389ق.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، تصحیح و تحقیق: جمعی از محققان، دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
محب‌الدین طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، قاهره، مکتبة القدسی، 1356ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دهم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، دوم، بی جا، دفتر سماحة آیت الله العظمی السبزواری، 1409ق.
مولایی‌نیا، عزت‌الله، توکلی محمدی، محمودرضا، پژوهشی در شان، ترتیب، و زمان نزول آیات غدیر، پژوهش نامه علوی، سال5، شماره1، بهار و تابستان 1393، صفحه 87-105.
نوالی، محمود، فلسفه علم و متدولوژی. تبریز، دانشگاه تبریز، 1388ش.
هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1408ق.