نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

مدیر مرکز نشر دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

با توجه به اهمیت مسئله علم الهی در عرفان نظری و در متون دینی، مقایسه تطبیقی این نوع متون با یکدیگر به درک هرچه بهتر متون عرفانی کمک میکند. در میانه متون دینی، کتاب نهج‌البلاغه به لحاظ مباحث توحیدی از اوج و تعالی خاصی برخوردار است و از اینسوی در میان ادب صوفیه؛ گلشن راز یک دوره فشرده عرفان نظری بر اساس مبانی فکری ابن عربی است. اشتراکات و تمایزاتی میان این دو متن دیده میشود که با روشن شدن این وجوه اشتراک و تمایز، هم در درک بهتر گلشن راز گامی دیگر برداشته میشود و هم وجوه دیگری از عناصر اندیشه مولای متقیان علی (ع) در نهج‌البلاغه برای فرد محقق آشکار میگردد. جستار حاضر با استفاده از رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی موضوع علم الهی در دو کتاب نهج‌البلاغه و گلشن راز شیخ محمود شبستری پرداخته است، با توجه به رهیافت علمی این مقاله بااینکه امام علی (ع) در نهج‌البلاغه و شیخ محمود شبستری در گلشن راز، به عالم بودن خداوند معتقدند اما امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه بیشتر کیفیت سلبی و تنزیهی علم خداوند را آنهم با توجه به مطالب و آیات قرآنی بیان میکنند، اما مطالب گلشن راز در مورد علم الهی بر اساس اعتقاد به وحدت وجود و اعیان ثابته میباشد که مبنای آن تفکّرات ابن عربی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative study of divine science in Nahj al-Balaghe and Golshan-e Raz

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Yadolahi Far

Director of the Center for Publication at Bu Ali Sina University

چکیده [English]

Given the importance of the issue of divine science in theoretical mysticism and in religious texts, comparative comparisons of these types of texts help each other to better understand the mystical texts. In the midst of religious texts, Nahj al-Balaghah has a certain degree of monotheism in terms of monotheism, and on the other hand, among the philosophy of Sufism; Gulshan is the secret of a period of theoretical mysticism based on Ibn Arabi's intellectual foundations. The commonality and distinction between these two texts can be seen in the light of the fact that by adopting these aspects of sharing and distinction, both in a better understanding of the secretary's glance, another step is taken, as well as other aspects of the elements of the thought of the Prophet Muhammad Ali (as) in Nahj al-Balaghah are revealed to the researcher. The present study uses a descriptive-analytical approach to a comparative study of the subject of divine knowledge in two books of Nahj-ol-Balaghah and Gulshan-e-Sheikh Mahmud Shabestari. According to the scientific approach of this article, while Imam Ali (as) in Nahj al-Balaghah and Sheikh Mahmud Shabestari In Golshan Raza, they believe in the being of God. However, Imam Ali (AS) in Nahj al-Balaghah more expresses the quality of the divine knowledge of God in terms of Quranic verses, but the contents of Gulshan Secrets on Divine Science based on the belief in unity The existence and the true ones are the basis of Ibn Arabi's thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ahj-ol-Balaghah
  • Golshan-e Raz
  • Sheikh Mahmud Shabestari
  • Divine Science
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
براون، ادوارد (1395) از سعدی تا جامی، ترجمه علیاصغر حکمت، چراغ جان به مناسبت برگزاری همایش بزرگداشت شیخ محمود شبستر، به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، تبریز، بهاردخت.
برنجکار، رضا، (1388)، کلام و عقاید )توحید و عدل)، چاپ دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی )سمت(
تبریزی، ابوالمجد محمّد بن مسعود (1381) سفینه تبریز. تهران: مرکزنشردانشگاهی.
حافظیان بابلی، ابوالفضل (1380) نهج‌البلاغه، (مندرج در دانشنامه امام علی )ع)، جلد 12، تهران: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
)مؤسسه فرهنگی دانش واندیشه معاصر(
حکمت، نصرالله (1393) مفتاح فتوحات، تهران: نشر علم.
دینانی، ابراهیم (1395) تفسیر دکتر دینانی از گلشن راز، به اهتمام کریم فیضی، چراغ جان به مناسبت برگزاری همایش بزرگداشت شیخ محمود شبستر، به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، تبریز، بهاردخت.
رازی، امین احمد (1389) تذکره هفت اقلییم. تصـحیح سـیّد محمدرضـا طـاهری، تهـران: انتشارات سروش.
زرینکوب، عبدالحسین (1395) احوال، افکار و آثار شیخ محمود شبستری، چراغ جان به مناسبت برگزاری همایش بزرگداشت شیخ محمود شبستر، به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، تبریز، بهاردخت.
زرّین کوب، عبدالحسین، (1363)، جستجو در تصوّف ایران، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
زرّین کوب، عبدالحسین، (1368)، نقش بر آب (به همراه جستجوئی چند در باب شعر حافظ، گلشن راز، گذشته نثر فارسی، ادبیات تطبیقی با اندیشه‌ها، گفت و شنودها و خاطره‌ها)، تهران: معین.
سعادت مصطفوی، سیدحسن (1385) علم خدا، فصلنامه علمی – پژوهشی دانشگاه قم، سال هشتم، شمارة دوم،3-37
شبستری، محمود، (1355) گلشن راز، تصحیح دکتر جواد نوربخش، چاپ اول، تهران: خانقاه نعمت الهی.
شهیدی، جعفر، (1377)، منتخبی از نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
صافی گلپایگانی، حاج شیخ لطفالله، (1375)، الهیات در نهج‌البلاغه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
صفا، ذبیح الله (1378) تاریخ ادبیات در ایران. تهران: انتشارات فردوس.
گل صنملو، زین العابدین (1387) گذری بر ارزش ادبی نهج‌البلاغه، ادبیات فارسی، سال چهارم، شماره 11، 172-187.
گلچین معانی، احمد (1344) شروح گلشن راز، در نشریّة نسخه های خطی کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران. زیرنظر محمّد تقی دانش پژوه و ایرج افشار. دفترچهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ص 14-123.
لاهیجی، شمس الدین محمد، (1374)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمد رضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی، چاپ دوم، تهران: زوّار.
مطهری، مرتضی، (1353)، سیری در نهج‌البلاغه، قم: دارالتبلیغ اسلامی.
موحد، صمد.(1390) سیری در تصوّف آذربایجان. تهران: انتشارات طهوری.