نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 علوم قرأن و حدیث.الهیات.نهج البلاغه.دانشگاه میبد

2 علوم قران و حدیث. الهیات. دانشگاه میبد.

3 الهیات.علوم قرآن و حدیث. دانشگاه میبد

چکیده

شناخت محیط و عوامل جغرافیایی شهر بصره و تأثیر آن ها در اخلاق و رفتار  مردم، در کنار آگاهی از سایر عوامل فردی و اجتماعی مردمان این شهر در عصر امام علی(ع) می تواند اسباب انحراف بصریان در بیعت شکنی با امام علی(ع) و برپایی جمگ جمل را روشن تر نماید. امام علی(ع) بعد از پیروزی در جنگ جمل، بصریان را نکوهش کرده و افکار سفیهانه مردم این شهر را متأثر از عواملی از جمله جغرافیایی بصره دانسته است.
پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و با گردآوری داده های کتابخانه ای به ویژه کتاب نهج البلاغه و بیانات حضرت علی(ع) در مواجهه با مردم بصره، تلاش می کند علل و اسباب رفتار و اخلاق مردم را در مخالفت با امام علی(ع) در حوزه تأثیر عوامل جغرافیایی در آن دوران تبیین نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که محیط طبیعی و عوامل جغرافیایی مانند(آب، خاک، هوا، مسیرهای موصلاتی، بندری بودن، نزدیکی به کشورهای متمدن و غیره) در کنار عوامل متعدد دیگر، در اخلاق و رفتار بصریان تأثیر گذاشته و در نتیجه بخشی از علل و زمینه های انحراف آن ها از امام علی(ع) به واسطه محیط طبیعی شکل گرفته است. البته عوامل طبیعی تأثیر جبرگونه و غیرقابل تغییر نداشته و فقط تسهیل کننده و بسترساز انحراف رفتاری مردمان بصره در رویارویی با امام علی(ع) در عصر علوی بوده است. تأثیرپذیری بخشی از بصریان از این عوامل و همیشگی نبودن آن ها بیانگر مفید بودن این تأثیر در کلام امام علی(ع) است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of environmental geography on the ethics and affirmation of the people of Basra in the era of Imam Ali (as)

نویسندگان [English]

  • Akram sadat Hoseini honumarvar 1
  • Kamal Sahraei 2
  • Alimohamad Mirjalili 3

1 Meybod

2 Meybod

3 Meybod

چکیده [English]

Understanding the environment and geographical factors of Basra city and their impact on people's morals and behavior along with awareness of other individual and social factors of the people of this city in the era of Imam Ali (AS) can be the cause of visual deviation in breaking allegiance to Imam Ali (AS) and waging war. Make the sentence clearer. After the victory in the Battle of Jaml, Imam Ali (AS) condemned the Basrians and considered the Sufi thoughts of the people of this city to be influenced by factors such as the geographical environment of Basra.The present study, in a descriptive-analytical way and by collecting library data, especially the book of Nahj al-Balagheh and the statements of Imam Ali (AS) in the face of the people of Basra, tries to find the causes and behavior of the people in opposition to Imam Ali (AS) in the field of factors. Explain geography at that time. The results of this study show that the natural environment and geographical factors such as (water, soil, air, transportation routes, port status, proximity to civilized countries, etc.) along with many other factors, affect morality and visual behavior and as a result part of The causes and grounds for their deviation from Imam Ali (as) are formed by the natural environment.Of course, natural factors have not had an algebraic and unchangeable effect, and they have only facilitated and caused the behavioral deviation of the people of Basra in the face of Imam Ali (as) in the Alawite era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali (AS)
  • Nahj al-Balaghah
  • Basra
  • geographical environment



    قرآن کریم
                  نهج‌البلاغه
‏ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (۱۴۰۴). شرح نهج البلاغة، ‏ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن اثیر، على بن ابى الکرم (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر- دار بیروت.
ابن اعثم الکوفى، أبو محمد أحمد (۱۴۱۱). الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت: دارالأضواء.
ابن جوزی، أبو الفرج عبدالرحمن بن على بن محمد (1412). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن خلدون، عبدالرحمن (۱۳۷۵). مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
ابن عبدالبر، ابو عمر یوسف بن عبدالله (۱۴۱۲). الاستیعاب فی معرفۀ الأصحاب، تحقیق علی‌محمد بجاوی، بیروت: دارالجیل.
ابن فقیه همدانى، احمد بن محمد (1416). کتاب البلدان، تحقیق یوسف الهادى، بیروت: عالم الکتب.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (۱۳۸۰). المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، چاپ دوم، قاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
آمدی‌، ع‍بدال‍واحدب‍ن‌ م‍ح‍مد (۱۴۲۰) غ‍رر ال‍ح‍ک‍م‌ و درر ال‍ک‍ل‍م‌، ق‍م‌: ال‍ح‍وزه‌ ال‍ع‍ل‍م‍یه‌ ب‍ق‍م‌، م‍ک‍تب‌ الاع‍لام‌ الاس‍لام‍ی‌.
بحرانی، ابن میثم، (۱۳۶۲). شرح نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر الکتاب.
بلاذرى، أحمد بن یحیى (۱۹۸۸). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد (1373). الغارات، ترجمه عزیز الله عطاردی، تهران: انتشارات عطارد.
جعفری، محمدتقی (۱۳۷۸). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، چاپ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسین (1367) ت‍ف‍ص‍ی‍ل‌ وس‍ائ‍ل‌‌ال‍ش‍ی‍ع‍ه‌ ال‍ی‌ ت‍ح‍ص‍ی‍ل‌ م‍س‍ائ‍ل‌‌ال‍ش‍ری‍ع‍ه‌، ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ م‍وس‍س‍ه‌ آل‌ال‍ب‍ی‍ت‌ ع‍ل‍ی‍ه‍م‌ال‍س‍لام‌ لاح‍ی‍اءال‍ت‍راث‌. ق‍م‌‏
حسینی زبیدی واسطی، سید مرتضی (۱۴۱۴). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
حسینی، اکرم السادات (۱۳۹۷). «رفتارشناسی مردم بصره در زمان حکومت امام علی (ع) با تکیه بر نهج‌البلاغه»، استاد راهنما: کمال صحرائی، میبد: دانشگاه میبد.
دشتی، محمد (۱۳۹۵). ترجمه نهج البلاغه، قم: محمد امین.
دینورى، ابوحنیفه احمد بن داود (۱۳۶۷). الأخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر و مراجعه جمال‌الدین شیال، قم: منشورات الرضى.
رمضانی، بهمن (۱۳۷۷). «مطالعات جغرافیای طبیعی، بستر سازنده طرح‌های توسعه روستایی»، مجله جغرافیایی (سپهر)، مطالعات دوره هفتم، شماره 28، ص ۲۴-۲۷.
سبحانی، جعفر (۱۳۸۶). فروغ ولایت، قم: مؤسسه امام صادق.
سلطانی، مصطفی (۱۳۸۱). «تشیع بصره در قرون نخستین»، قم: مجله تاریخ اسلام، شماره ۱۱، ص ۲۵-۷۰.
شهیدی، سید جعفر (۱۳۷۸). ترجمه نهج‌البلاغه، چاپ چهاردهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
صفری فروشانی، نعمت‌الله (۱۳۹۱). کوفه از پیدایش تا عاشورا، تهران: نشر مشعر.
طبرسی، (1360). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات فرهانی.
طبری، أبو جعفر محمد بن جریر (1387). تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت: دار التراث.
کلینى، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مادلونگ، ویلفرد (۱۳۷۷). جانشینی حضرت محمد (ص)، ترجمه نمائی و همکاران، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
ماسینیون، لویی (۱۳۹۵). جغرافیایی تاریخی کوفه، ترجمه عبدالرحیم قنوات، تهران: انتشارات حوزه و دانشگاه.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۳۶۳). بحارالانوار، چاپ دوم، تهران: نشر اسلامیة.
م‍ح‍م‍دی‌ری‌ش‍ه‍ری، محمد، (1390)‌، دان‍ش‌ن‍ام‍ه‌ ق‍رآن‌ و ح‍دی‍ث‌/ترجمه حمید رضا شیخی، قم: دار الحدیث.
مسعودی، علی بن الحسین (۱۴۰۹). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسد داغر، چاپ دوم، قم: دار الهجرۀ.
مفید، محمد بن محمد (1413). الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۴). الام‍ال‍ی، ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ح‍س‍ی‍ن‌ الاس‍ت‍اد ول‍ی‌، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر ال‍غ‍ف‍اری‌، ب‍ی‍روت‌: دار ال‍م‍ف‍ی‍د.
مقدسى، محمد بن أحمد (1411). أحسن التقاسیم فى معرفة الأقالیم، چاپ سوم، القاهرة: مکتبة مدبولى.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۵). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
منتسکیو، شارل لوئی (۱۳۶۲). روح القوانین، ترجمه علی‌اکبر مهتدی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
نجدی، عبدالله بن عیسی (۱۴۳۱). تاریخ مدینة البصرة، تحقیق فاخر جبر، بیروت: الدار العربیة للموسوعات.
نزار منصوری، عبدالمحسن (۱۳۸۳). النصرة لشیعة البصرة، قم: مجمع الذاکرین.
نقره‌کار، عبدالحمید؛ حمزه نژاد، مهدی؛ دهقانی تفتی، محسن (۱۳۸۹). «بررسی تأثیر محیط طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع»، مجله آرمانشهر، شماره 5، ص 65-78.
نواب لاهیجی، میرزا محمدباقر (بی تا). شرح نهج‌البلاغه (نواب لاهیجی)، تهران: ناشر اخوان کتابچی.
یاقوت حموى، ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله (۱۹۹۵). معجم البلدان، چاپ دوم، بیروت: دار صادر.