پارادایم تأویل دستورگرا در تبیین هرمنوتیکِ ادبیِ مؤلف محور در مطالعات نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام

چکیده
جستار علمیِ پیش­رو قصد دارد اصطلاحی به نام «هرمنوتیک ادبیِ مؤلف محور» و چگونگی کاربست آن را در حوزۀ مطالعات نهج­البلاغه بسط دهد، آن هم با تأمل بر کارکردِ معناشناختی پارادایمتأویلدستورگرا، به شیوۀ دستاوردهای دانشِ معناشناسیِ ادب عربی. فهم دال و مدلول­هایِ تأویلدستورگرا در خطبۀ 36 نهج البلاغه مورد پژوهانۀ این جستار است؛ و در صدد است به پرسش چگونگی کاربست و تبیین هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در منطقِ فهمِ متن ادبی خطبۀ مذکور پاسخ دهد. فرضیۀ مدّنظر این است که به باور نظریه­پرداز آلمانی شلایر ماخر (1768-1834) یکی از مبانیِ رویکرد مؤلف­محوری در فهم ادبیِ متون مقدس (از جمله نهج­البلاغه) بر تأثیرپذیری از کارکردهای دانش معناشناسی ادب عربی استوار است و معنا، دارای اعتبار نهایی و اصیل بوده؛ و بر دستیابی به نیّت مؤلف تمرکز دارد. از دیگر مبانی رویکرد مؤلف­محوری در پارادایم تأویل دستورگرا، دانش زبان­شناسی است که مورد تمرکز این جستار نیست. روشِ کاربردی نویسنده، هرمنوتیک روشی و اهتمام وی بر کاربستِ نظریۀ «هرمنوتیک ادبی مؤلف­محور» بوده و هدفتبیین بخشی از مبادی تصوری هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در خوانش متون مقدّس است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله English

پارادایم تأویل دستورگرا در تبیین هرمنوتیکِ ادبیِ مؤلف محور در مطالعات نهج البلاغه

نویسنده English

maryam hashemi
استادیار و عضو هیأت علمی
چکیده English

جستار علمیِ پیش­رو قصد دارد اصطلاحی به نام «هرمنوتیک ادبیِ مؤلف محور» و چگونگی کاربست آن را در حوزۀ مطالعات نهج­البلاغه بسط دهد، آن هم با تأمل بر کارکردِ معناشناختی پارادایمتأویلدستورگرا، به شیوۀ دستاوردهای دانشِ معناشناسیِ ادب عربی. فهم دال و مدلول­هایِ تأویلدستورگرا در خطبۀ 36 نهج البلاغه مورد پژوهانۀ این جستار است؛ و در صدد است به پرسش چگونگی کاربست و تبیین هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در منطقِ فهمِ متن ادبی خطبۀ مذکور پاسخ دهد. فرضیۀ مدّنظر این است که به باور نظریه­پرداز آلمانی شلایر ماخر (1768-1834) یکی از مبانیِ رویکرد مؤلف­محوری در فهم ادبیِ متون مقدس (از جمله نهج­البلاغه) بر تأثیرپذیری از کارکردهای دانش معناشناسی ادب عربی استوار است و معنا، دارای اعتبار نهایی و اصیل بوده؛ و بر دستیابی به نیّت مؤلف تمرکز دارد. از دیگر مبانی رویکرد مؤلف­محوری در پارادایم تأویل دستورگرا، دانش زبان­شناسی است که مورد تمرکز این جستار نیست. روشِ کاربردی نویسنده، هرمنوتیک روشی و اهتمام وی بر کاربستِ نظریۀ «هرمنوتیک ادبی مؤلف­محور» بوده و هدفتبیین بخشی از مبادی تصوری هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در خوانش متون مقدّس است.

کلیدواژه‌ها English

شلایر ماخر
هرمنوتیک ادبی
مؤلف محوری
تأویلدستورگرا
نهج البلاغه
  1. -        کتاب­ها

    1. ابن جنی، والفتح عثمان، (1986). الخصائص، تحقیق محمدعلی نجار، مصر: الهیئه المصریه للکتاب.
    2. الإیجی، عضدالدین (1991). الفوائد الغیاثیه فی علوم البلاغه، تحقیق عاشق حسین، القاهره: دارالکتاب المصری.
    3. بکری، شیخ امین (1405ق). البلاغه فی ثوبها الجدید، ج 1، بیروت: دارالعلم للملایین.
    4. تمّام، حسّان، (1994). اللغه العربیه معناها و مبناها، بی جا: دارالثقافه.
    5. الجرجانی، عبدالقاهربن عبدالرحمن(1995). دلائل الاعجاز، تعلیق محمود محمد شاکر، بیروت: دارالکتاب العربی.
    6. الجرجانی، محمّد بن علی، (1428)، کتاب التعریفات، چاپ اول، بیروت: دارالمعرفه.
    7. الحیدری، علی نقی، (1412). اصول‌ الاستنباط، قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه.
    8. خالقیان، ام البنین (1391). معجم اعراب الفاظ نهج البلاغه، تهران: بنیاد نهج البلاغه.
    9. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان (1302). تلخیص المفتاح،بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    10. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان (1904). التلخیص فی علوم البلاغه، شرح عبدالرحمن البرقوقی، بی جا: دارالفکر العربی.
    11. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان ، (2003). الإیضاح فی علوم البلاغه، حاشیه ابراهیم شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    12. الدحداح، انطوان (2009). معجم قواعد اللغه العربیه، بیروت: مکتبه لبنان.
    13. دیب، محی الدین؛ احمدقاسم، محمد (2003). علوم البلاغه، لبنان: المؤسسه الحدیثه للکتاب.
    14. الزمخشری، محمود بن عمر، (1998) أساس البلاغه، تحقیق محمدباسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    15. سبحانی،جـعفر‌- (1363)تـهذیب الأصـول،تقریرات درس خارج امام خمینی(ره).
    16. الصعیدی، عبدالمتعال (بی تا). بغیه الایضاح لتلخیص المفتاح، القاهره: مطبعه محمد علی صبیح.
    17. صفوی، کوروش، ( 1379). درآمدی بر معناشناسی، تهران:انتشارات جستارگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    18. عتیق، عبدالعزیز (2009). علم المعانی فی البلاغه العربیه، بیروت: دارالنهضه العربیه.
    19. العسکری، أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعید بن یحیى بن مهران (1976). الصناعتین، المحقق: علی محمد البجاوی ومحمد أبو الفضل إبراهیم،بیروت:المکتبة العنصریة
    20. المخزومی، مهدی( بی تا). فی النحو العربی، قواعد و تطبیق، بیروت: دار الرائد العربی.
    21. ناصف، حفنی؛ محمد، سلطان (2004). دروس البلاغه، شرح محمد بن صالح العثیمین، الکویت: مکتبه اهل الأثر.

    -        مقالات

    1. آب نیکی، حسن، (1387)، «چیستی و کاربست هرمنوتیک ادبی»، فصلنامه علمی جستاری نقد ادبی، دوره اول، شماره 2، صفحات 39-62.
    2. حسینی بهشتی، سیدعلیرضا؛ آب­نیکی، حسن (1385).«شکنندگی هرمنوتیک ادبی پل ریکور»، نشریۀ پژوهش های ادبی، دورۀ سه، شماره 12 و13، صفحات 123-148.
    3. خدایی، نرجس، (1388)، «نقدی بر نظریه های هرمنوتیک ادبی»، پژوهش های زبان های خارجی، دورۀ 14، شماره 52، صفحات 49-64.
    4. میراحمدی، سیدرضا و همکاران، (1397). «تحلیل محتوایی و ساختاری نفرین های نهج البلاغه»، فصلنامۀ پژوهش­های نهج البلاغه، سال هفدهم، شماره 56، صفحات 131-156.
    5. میرزائی، پوران؛ خاتمی، محسن (1398). «کاربست «لا أبا لک» در روایات از ذم تا مدح»، نشریه حدیث پژوهی دانشگاه کاشان، ش 4، صفحات 91-109.