نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد و محقق حوزه علمیه حضرت خدیجه س

چکیده

توجه به مضمون گذر عمر در نهج البلاغه و شواهد و مضامین مشترک آن در شعر شاعران، به عنوان ترجمانی دلنشین و مجلایی لطیف و شاعرانه برای این موضوع، می‌تواند از برجسته ترین عوامل زدودن غفلت و بیداری و پویایی انسان به شمار آید. از میان خیل شاعران شیرین سخن، شعر حافظ که خود را دلباخته شحنه نجف می‌داند، دارای لطفی دیگر است.
به تعبیر امیر بیانعلیه السلام، نَفَس‌های انسان گام‌های او به سوی مرگ است؛ «نفس المرء خطاه الی اجله»؛[i] بنابر این غفلت از سرمایه بی بدیل لحظه‌های عمر، زیانی جبران ناپذیر در پی خواهد داشت؛ توجه به این حقیقت، نحوه ی نگرش انسان را به حیات، واقعی و متناسب با هدف آفرینش او می سازد  و آثاری سازنده و شگرف در نیکبختی وی دارد.
لازمه‌ی تبیین این موضوع، توجه به عوامل مهمی است، که ارتباط تنگاتنگ با مسأله «گذر عمر» دارد. از این رو پژوهش حاضر تحت عناوین: «گذار پرشتاب عمر»، «یاد مرگ»، «عبرت از پیشینیان»، «گذرگاه پرآشوب دنیا»، «حسرت و اندوه بر عمر از دست رفته»، و «بهره‌گیری از عمر باقی مانده»، از دیدگاه امیرمؤمنانعلیه السلام در نهج‌البلاغه به این موضوع پرداخته، و ذیل هر مبحث، ابیاتی از حافظکه در عباراتی لطیف و شاعرانه بیانگر مضمونی مشترک است، گزینش و ارائه گردیده است.



 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

گذر عمر در آیینه‌ی نهج البلاغهوآموزه‌های مشترک در شعر حافظ

نویسنده [English]

  • fateme ahmadi

استاد- پژوهشگر

چکیده [English]

توجه به مضمون گذر عمر در نهج البلاغه و شواهد و مضامین مشترک آن در شعر شاعران، به عنوان ترجمانی دلنشین و مجلایی لطیف و شاعرانه برای این موضوع، می‌تواند از برجسته ترین عوامل زدودن غفلت و بیداری و پویایی انسان به شمار آید. از میان خیل شاعران شیرین سخن، شعر حافظ که خود را دلباخته شحنه نجف می‌داند، دارای لطفی دیگر است.
به تعبیر امیر بیانعلیه السلام، نَفَس‌های انسان گام‌های او به سوی مرگ است؛ «نفس المرء خطاه الی اجله»؛[i] بنابر این غفلت از سرمایه بی بدیل لحظه‌های عمر، زیانی جبران ناپذیر در پی خواهد داشت؛ توجه به این حقیقت، نحوه ی نگرش انسان را به حیات، واقعی و متناسب با هدف آفرینش او می سازد  و آثاری سازنده و شگرف در نیکبختی وی دارد.
لازمه‌ی تبیین این موضوع، توجه به عوامل مهمی است، که ارتباط تنگاتنگ با مسأله «گذر عمر» دارد. از این رو پژوهش حاضر تحت عناوین: «گذار پرشتاب عمر»، «یاد مرگ»، «عبرت از پیشینیان»، «گذرگاه پرآشوب دنیا»، «حسرت و اندوه بر عمر از دست رفته»، و «بهره‌گیری از عمر باقی مانده»، از دیدگاه امیرمؤمنانعلیه السلام در نهج‌البلاغه به این موضوع پرداخته، و ذیل هر مبحث، ابیاتی از حافظکه در عباراتی لطیف و شاعرانه بیانگر مضمونی مشترک است، گزینش و ارائه گردیده است.

قرآن کریم
ابوالحسن محمد بن حسین، مقلب به سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه: و شرح: سید علی نقی فیض الاسلام
 
احمدی، فاطمه، مثل ها و مثل واره ها در نهج البلاغه و مضامین مشترک عربی و فارسی، تهران، انتشارات بنیاد نهج البلاغهف 1390
جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم)، قم اسراءف 1384 ش.
خرمشاهی، بهاءالدین،حافظ نامه، تهران انتشارات علمی فرهنگی، چ 7، 1375.
سعادت پرور، علی،  جمال آفتاب و آفتاب هر نظر، برگرفته از جلسات اخلاقی علامه سید محمد حسین طباطبایی تهران انتشارات احیاء کتاب، چ 7، 1375.
شمس الدین محمد شیرازی، دیوان حافظ، تعلیقات و حواشی، علامه محمد قزوینی.
علی بن الحسین (ع)، صحیفه ی سجادیه، ترجمه و شرح: میرزا ابوالحسن شعرانی.
طباطبائی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، تهران انتشارات صدرا ، چ 32، 1384
دشتی، محمد محمدی، سید کاظم، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم: موسسه امیر المؤمنین، چ 6، 1375
معین ، محمد، فرهنگ فارسی، تهران امیر کبیر 1375 ش.
مکارم شیرازی، ناصر با همکاری جمعی از اساتید و فضلاء، پیام امام امیرالمومنین (ع)، شرح تازه و جامع بر نهج البلاغه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1385 ش.
نراقی، مهدی، اخلاق اسلامی (ترجمه کتاب جامع السعادات دکتر سید جلال الدین مجتبوی)، تهران، انتشارات حکمت، چ 9، 1389.