نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 گروه ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان
2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
نشانه، پدیده‌ای ملموس و قابل مشاهده است که به‌واسطۀ رابطه‌ای که با یک پدیدۀ غایب دارد، جانشین آن می‌شود و بر آن دلالت می‌کند. نشانه‌شناسی، علمی است که به بررسی انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرایند تولید و مبادله و تعبیر آنها و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد. نهج‌البلاغه کتاب سیر و سلوک، خودسازی، توصیه، اخلاق، عرفان، روانشناسی و نیز مجموعه‌ای از پیام‌های اخلاقی و دینی است که با خطاب به اقشار گوناگونی از مردم، از زبان حضرت علی (ع) جاری شده است. این پژوهش در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی فرآیند نشانه‌شناسی اجتماعی در این کتاب گرانقدر با تکیه بر دو مقولۀ هویّت و آداب معاشرت بپردازد. نتایج حاکی از آن است که شاخصه‌های گوناگون نشانه‌شناسیِ آداب معاشرت و هویّت در نهج‌البلاغه در قالب عواملی چون؛ خوراک، لحن کلام، اطوار و حالات، القاب، پوشش و یونیفورم‌ها و ... به اشکال مختلفی بروز یافته که نشان‌دهندۀ تنوع نشانه‌ها و توجه ویژۀ امام به درون‌مایۀ اجتماعی، فرهنگ و اعتقادات است. تقابل فرهنگی و اختلاف طبقاتی بین افراد فرادست و فرودست در زمینۀ غذا، پوشاک و مسکن، انعکاس مسائل اجتماعی، بهره‌گیری از شیوه‌های گوناگون ارتباط کلامی و غیرکلامی در شخصیت‌پردازی بین افراد در نهج‌البلاغه از جمله مواردی است که در این مقاله بدان پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Study of Social semiology process in teachings of Imam Ali (as) based on Nahjul Balaqah
نویسندگان [English]
- علی نظری 1
- پروین خلیلی 2
- Masoud Bavanpouri 3
1 گروه ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان
2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده [English]
Semiology and signs are observable and tangible phenomenons which represent an absent phenomenon to which they have a relation. Nahjul Balaqa is a book of advice, morals and psychology that has been flown through the tongue of Imam Ali (as). This book consists of moral and religious messages toward different groups of people and many scholars have tried to deliver its meaning in Persian and Arabic literature in a very admirable way. This research will try to study the social semiology process in Nahjul Balaqa and its results by a descriptive-analytical method. The different characteristics of social semiology have been illustrated in this book through different Norms and identities like: nourishment, language, gestures, names, uniforms, etc. all these elements were illustrated in different ways which shows the diversity of signs and the spectacular attention of Imam Ali (as) to these social and cultural concepts. Cultural confrontation and using different methods of linguistic and non-linguistic in forming different personalities are so obvious. Class disparity between poor and rich people in food, clothing and housing are among the subjects that we will discuss in this paper.
کلیدواژه‌ها [English]
- Nahjul Balaqa
- social semiology
- teaching of Imam Ali(as)
- approaches
- قرآن کریم، تفسیر نمونه.
احمدی، بابک،1370، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
اسکولز، رابرت (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: آگه.
اﻣﯿﻦ، ﺳﯿﺪ ﻣﺤﺴﻦ (1423)، اﻋﯿﺎن اﻟﺸﯿﻌﮥ، ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺴﻦ اﻣﯿﻦ، ﺑﯿﺮوت: داراﻟﺘﻌﺎرف ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎت. ایگلتون، تری (1380)؛ پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ دوم، تهران: مرکز.
بارت، رولان، (1370)؛ عناصر نشانه‌شناسی، ترجمۀ مجید محمدی، تهران: الهدی.
باقری، مهری (1390)، مقدمات زبان‌شناسی، چاپ پانزدهم، تهران: قطره.
چندلر، دانیل (1386)؛ مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
دینه‌سن، آنه ماری (1380)؛ درآمدی بر نشانه‌شناسی، مظفر قهرمان، چاپ اول، تهران: پرسش.
ریچموند، ویرجینیاپی و جیمز، مک کروسکی (1388)؛ رفتارهای غیرکلامی در روابط میان فرد، ترجمۀ موسوی و عبدالله‌پرو، تهران: دانژه.
ساسانی، فرهاد (1389)؛ معناکاوی؛ به سوی نشانه‌های اجتماعی، تهران: علم.
سجودی، فرزان، (1382)؛ نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه.
ﻃﺒﺮی، ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ (1352)، ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی، ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﯾﻨﺪه، تهران: اﻧﺘﺸـﺎرات ﺑﻨﯿـﺎد ﻓﺮﻫﻨـﮓ ایران.
قمی، عباس (بی‌تا)، تتمة المنتهی فی وقایع ایام خلفا بضمیمه کتاب طبقات خلفا و اصحاب ائمه و علماء و شعراء، تهران: کتابخانه مرکزی.
کوئن، بروس (1379)؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: توتیا.
گیرو، پی‌یر (1383)؛ نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.
مکاریک، ایرناریما (1384)؛ دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهاجر و نبوی، تهران: آگه.
نهج‌البلاغه، (1378)؛ ترجمۀ محمد دشتی، قم: امیر المؤمنین.
نوری همدانی، حسین (بی‌تا)، خوارج از دیدگاه نهج‌البلاغه، قم: انتشارات اسماعیلیان.
واقدی، محمد بن عمر (بی‌تا)، فتوح الشام، تصحیح عبداللطیف عبدالرحمان، بیروت: دارالکتب العلمیة.
مجلات
- جوادی‌یگانه، محمدرضا و همکاران (1386)؛ «نظام نشانه‌ها در پوشش»، مجلۀ کتاب زنان، ش 38، صص 62-87.
- رضی، داوود (1381)؛ «سنجش نگرش دانشجویان به آینده شغلی خود براساس عوامل اجتماعی و اقتصادی»، مطالعات دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دورۀ 2، شماره 30-31، صص 295-326.
- فرهنگی، سهیلا و همکاران (1393)؛ «نشانه‌شناسی اجتماعی رمان بیوتن»، فصلنامۀ تخصصی نقد ادبی، سال هفتم، شمارۀ 25، صص 121- 151.
- نوری، علی‌رضا (1381)؛ «معیارهای اسلامی پوشش زنان و الگوی مصرف آن»، اندیشۀ صادق، شمارۀ 8-9، صص 122-129.
- فرضی‌شوب، منیره و همکاران (1393)؛ «اصول مخاطب‌شناسی از دیدگاه امام علی (ع) در نهج‌البلاغه»، سراج منیر، سال 5، شماره 16، صص 68-85.
سایت‌های اینترنتی
بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، آخرین بازدید 21/06/1398
http://www.portal.esra.ir/Pages/Index.aspx?kind=2&lang=fa&id=NzEzMQ%3D%3D-rrazMGW33GU%3D
شبکة الإمامین الحسنین للتراث والفکر الإسلامی، آخرین بازدید 21/06/ 1398
http://alhassanain.org/persian/?com=book&id=1109&page=43
)