TY - JOUR ID - 463 TI - تقابل عقل و هوا در کلام امام علی (ع) JO - پژوهش‌نامه علوی JA - ALAVI LA - fa SN - 2383-0859 AU - فقهی‌زاده, عبدالهادی AU - چینی فروشان, طاهره AD - عضو هیئت علمی دانشکدة الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران AD - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکدة الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران Y1 - 2012 PY - 2012 VL - 2 IS - 4 SP - 91 EP - 104 KW - کلید‌واژه‌ها: هوای نفس KW - عقل نظری KW - عقل عملی KW - فضایل و رذایل اخلاقی DO - N2 - بزرگ‌ترین دشمن سعادت و رستگاری آدمی نفس خودبین و هوس‌مدار اوست. این مرتبه از نفس زمینه را برای راه‌یابی اخلاق ناپسند به ‌عرصة وجود انسان فراهم می‌کند؛ اگر آدمی با این مرتبه از نفس مبارزه کند، می‌تواند خویشتن اصلی خود را پیدا کند و به مرتبة بالاتری نائل آید. از‌این‌رو، مجاهده با نفس و کنار‌زدن هواهای نفسانی موجب به‌بار‌نشستن اخلاق و شکوفا‌شدن آن در وجود آدمی می‌شود. در‌عین‌حال، تنوع و کثرت جلوه‌های هوا و هوس در انسان مبارزه با آن را دشوار می‌کند؛ به‌ویژه به این سبب که هوا دربرابر عقل است، اما از جنس عقل عملی، نه عقل نظری، و هوای نفس مانع پدید‌آمدن انگیزه‌هایی است که برای تحریک عقل عملی لازم‌اند. هوای نفس حتی در عقل نظری هم اختلال ایجاد می‌کند؛ به‌طوری‌که گاه انسان باطل را حق می‌انگارد یا عملاً به شرک روی می‌آورد. ازآن‌جا‌که در منطق قرآن منشأ همة گناهان به هواپرستی منتهی می‌شود و مرجع همة اوصاف رذیله شرک است، هواپرستی در‌حقیقت شرک ربوبی است. ازاین‌رو، علمای اخلاق «تخلیه»، خالی‌کردن نفس از رذایل، را بر «تحلیه»، آراستن نفس به زیورهای اخلاقی، مقدم می‌دانند و آن را عامل شکوفایی فضایل اخلاقی برمی‌شمارند. UR - https://alavi.ihcs.ac.ir/article_463.html L1 - https://alavi.ihcs.ac.ir/article_463_3a679c34d6edaba45b961b2433348db6.pdf ER -