پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
09
21
بررسی مضامین مشترک اخلاقی و حِکمی در نهجالبلاغه و بوستان سعدی
1
23
FA
سیدمحمد
آرتا
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی/دانشگاه رازی کرمانشاه
mohamadarta1@gmail.com
الیاس
نورایی
استادیار زبان و ادبیات فارسی/دانشگاه رازی کرمانشاه
nooraeielyas@yahoo.com
تأثیر فرهنگ اسلامی در متون ادب فارسی، که از عالیترین عناصر فرهنگی و اندیشهایِ جامعه محسوب میشوند، امری انکارناپذیر است و کمتر شاعر یا نویسندهای است که بازتاب معارف اسلامی را در کلام خود نداشته باشد. در این بین،<em> </em><em>نهجالبلاغه</em> تأثیر شگرفی در شعر و نثر فارسی گذاشته است؛ بسیاری از شعرای زبان فارسی کوشیدهاند تا با توجه به میزان درک و توانایی خود از <em>نهجالبلاغه</em> و آموزههای اخلاقی و تعلیمی آن بهرهمند شوند. سعدی از جمله نویسندگانی است که در آثارش از <em>نهجالبلاغه</em> تأثیر پذیرفته است و میزان این تأثیرپذیری درخور تأمل است؛ تا آنجا که میتوان اذعان داشت که بعد از <em>قرآن</em><em> </em><em>کریم</em>، <em>نهجالبلاغه</em> کاملترین و مهمترین سرمشق او بوده است. مطالعة <em>بوستان</em> سعدی در این پژوهش نشان داد که سعدی در آرمانشهر خود از سخنان گهربار و ارزشمند امام علی (ع) در <em>نهجالبلاغه</em> بهرههای فراوانی برده است و از این راه صبغۀ حکیمانه و اخلاقی اثر خویش را پررنگتر کرده است.
مضامین اخلاقی,ادبیات تعلیمی,نهجالبلاغه,بوستان,امام علی (ع),سعدی
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1927.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1927_8ae9f1e9f38bc02be988d81c68d9044f.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
09
21
رمان تاریخی عذراء قریش اثر جرجی زیدان، الگوی حقانیت امام علی (ع)
25
44
FA
عسگر
بابازاده اقدم
استادیار /دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
askar.babazadeh@gmail.com
نگارنده در نوشتار پیش رو بر آن است که قضایای دورة خلیفة سوم و بعد از آن خلافت امام علی (ع) و مسائل مربوط به آن را از منظر رمان تاریخی برجستة<em> عذراء</em><em> </em><em>قریش </em>نوشتة جرجی زیدان، نویسندة معاصر مسیحی لبنانی، بررسی کند. آنچه از تورّق و جستوجوی این داستان به دست میآید این است که امام علی (ع) شخصیت منحصر به فردی است که علاوه بر جایگاه ویژهاش در بین مذاهب مختلف اسلامی، در بین پیروان ادیان دیگر نیز جایگاه والایی دارد. نویسندة داستان مذکور با سه رویکرد عمومی نقش مروان بن حکم در حوادث دورة خلیفة سوم، ماجرای قتل عثمان و خلافت امام علی (ع)، و حوادث بعد از آن این رمان را نوشته است. بنابراین، در گفتار حاضر با محور قرار دادن این سه رویکرد حوادث از زبان شخصیت اصلی آن (اسماء) بررسی شده است.
جرجی زیدان,اسماء,حقانیت,امام علی (ع),عذراء قریش
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1928.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1928_2d6dccc6ea73a55c24e1e6951355ae3f.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
05
22
جایگاه امام علی (ع) در آرای کلامی اسماعیلیه
45
63
FA
فاطمه
جان احمدی
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه الزهرا (س)
janahmad2004@yahoo.com
توافق بر سر جانشینی علی (ع) موضوع مشترک همة فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) است. در میان فرقههای شناختهشدة شیعه اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی (ع) در سلسلهمراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی (ع) و گاه منحصر به فرد وی در سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی (ع) در سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه چیست؟ و اینکه تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابیطالب (ع) در سلسلهمراتب ائمه چه تأثیری بر سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه بهمنزلة هفت امامیان داشته است؟ دستامد این پژوهش، به شیوة مطالعات تاریخی، متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که در منابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامی است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم (ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبة اساس، بهعنوان عالیترین رتبه در سلسلهمراتب علوی، هم برخوردار است. در عقاید آنها این مرتبه بههمراه وصایت فقط مختص علی (ع) است و هیچیک از امامان هرگز در این مرتبه قرار نمیگیرند. همین انحصار و این تغییر جایگاه در آرای متکلمان اسماعیلی همواره تابع تغییر بنیادین تفکرات کلامی ایشان بوده و همواره در زمینة تقویت مشروعیت فاطمیان کاربست یافته است.
کلیدواژهها: علی بن ابیطالب (ع),اسماعیلیه ـ فاطمیان,مراتب امام,اساس,وصی,نص
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_2249.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_2249_2d481c6ab9e3a09326a64941390ac96a.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
09
21
تعامل و تقابل اعضای شورای ششنفرة عمر با خلفای راشدین
45
59
FA
علی اکبر
عباسی
استادیار گروه تاریخ/ دانشگاه اصفهان
aa_abbasi_z@yahoo.com
صالح
پرگاری
دانشیار گروه تاریخ/دانشگاه خوارزمی تهران
یکی از اقدامات عمر تعیین افرادی از صحابة قریش به منظور خلافت بود. وی شش تن از مهاجران را در شورای خلافت قرار داد و اعلام کرد که فقط این افراد شایستگی خلافت رسول الله (ص) را دارند. نکتة درخور توجه و تأمل این است که این افراد، به جز علی (ع)، هم در دوران خلافت عثمان و هم در عهد خلافت علی (ع) تابع خلیفة وقت نبودند و دردسرهای بزرگی برای جانشین رسول خدا (ص) ایجاد میکردند. در این مقاله با روش تحلیلی برآنیم تا دلایل مخالفتهای اعضای شورای ششنفره با عثمان و امام علی (ع) را ریشهیابی کنیم. در واقع اقدام خلیفة دوم باعث شد این افراد محبوبیت زیادی در بین عامة مسلمانان پیدا کنند (به واسطة فتوح، غنائم و گسترش قلمرو اسلام در عهد عمر و شکست بیزانسیان و ساسانیان از مسلمانان). به همین دلایل اعضای شورا، به استثنای امام علی (ع)، دچار غرور زیادی شده بودند و تابعیتشان از خلیفة سوم و چهارم، نسبت به خلیفة اول و دوم، کمتر شده بود. اعضای شورا، برخلاف عهد شیخین، حتی یک لحظه هم در عهد عثمان و علی (ع) مطاع این دو خلیفه نبودند و خلیفة مسلمین را همسطح خویش میدانستند. یکی از جدیترین مشکلات خلیفة سوم و چهارم زیادهخواهیها و غرور عبدالرحمن بن عوف، سعد بن ابی وقاص، طلحه و زبیر بود. آنها در عهد خلیفة سوم فقط به حقوق بالا راضی نبودند و مناصب پراهمیتی میخواستند و در عهد علی (ع) خواهان مستمری بالا و مناصب کلان بودند ولی هر دو را ازدسترفته میدیدند؛ از این رو برای وی مشکلتراشی میکردند
شورای ششنفره,عمر,عثمان,علی (ع),عبدالرحمن,سعد,طلحه,زبیر
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1929.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1929_2d200458a5c8fde186159c9d947044ec.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
08
23
امام علی (ع) و مدیریت عواطف در خطبههای «شقشقیه» و «جهاد»
61
80
FA
نوذر عباسی
عباسی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب/دانشگاه سمنان
nozar_65@yahoo.com
مرتضی
قائمی
دانشیار زبان و ادبیات عرب/دانشگاه بوعلی سینا
مسیّب
یارمحمدی واصل
استادیار گروه روانشناسی/ دانشگاه بوعلی سینا
هوش هیجانی یا «EQ» و به زبان عربی «الذکاء العاطفی» مبحثی روانشناختی است که به شناخت و کنترل عواطف و هیجانهای انسان میپردازد. این اصطلاح برای اولینبار در دهة 1990 از سوی روانشناسی به نام «سالووی» برای بیان کیفیت و درک احساسات افراد، همدردی با احساسات دیگران و توانایی کنترل صحیح خلق و خو به کار رفت. عاطفه، به منزلة پل ارتباطی میان روانشناسی و ادبیات، از مهمترین عناصر چهارگانة ادبی به شمار میرود که در آثار ادبی نقشی حیاتی دارد. <em>نهجالبلاغه</em> نیز یادگار امام علی (ع)، سرچشمه و آبشخور فصاحت و بلاغت است که به عنوان اثر علمی و ادبی بسیار مهم شناخته شده است. بررسی خطبههای <em>نهجالبلاغه</em> نشان میدهد که علی (ع) از هر دو شایستگی فردی و اجتماعی هوش عاطفی برخوردار بوده است؛ زیرا شناخت و کنترل هیجانات و مدیریت آن برای پیشبرد امور در تدابیر، اندرزها و شکوههای ایشان کاملاً مشهود است. بررسی هوش عاطفی و مدیریت هیجانات امام علی (ع) در دو خطبة «شقشقیه» و «جهاد»، به عنوان مشتی نمونه از خروار، نشان میدهد که ایشان تا چه اندازه در مدیریت هیجانات خویش و کنترل صحیح آنها موفق بوده است
هوش هیجانی,نهجالبلاغه,شقشقیه,جهاد,امام علی (ع)
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1930.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1930_7495ab269234630829fb0024c783ba74.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
09
21
بررسی تطبیقی توسعة اقتصادی متعارف و دیدگاه امام علی (ع)
81
102
FA
محمود
عیسوی
عضو هیئت علمی و معاون دانشکدة اقتصاد/ دانشگاه علامه طباطبایی
m-eisavi@gmail.com
lمصطفی
دلشاد تهرانی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قرآن و حدیث (پردیس تهران)
delshadtehrani@yahoo.com
ریحانه
سمیعی
کارشناس ارشد دانشگاه علوم قرآن و حدیث (پردیس تهران)
rs.yasalam@gmail.com
امروزه اهمیت توسعة اقتصادی و نقش بارز آن بر هیچکس پوشیده نیست، تا آنجا که میتوان آن را از اولویتهای دنیای امروز دانست. به همین منظور در این نوشتار سعی شده است با نگاه به عملکرد حضرت علی (ع) به موضوعِ توسعة اقتصادی پرداخته شود. در نهایت هدف این تحقیق دانستن این موضوع بوده است که، اقتصاد روز دنیا تا چه میزان به این مبانی و اهداف نزدیک است؟ مطالعه در این خصوص نشان میدهد، مهمترین مواردی را که محل تفاوت و ناهمخوانی بین توسعة اقتصادی مورد نظر امام (ع) با اقتصاد متعارف است باید ناشی از تفاوت در مبانی، اهداف، ارزشها، آزادی اقتصادی و منافع فرد و جامعه دانست. هدف نهاییِ توسعه، در اقتصاد کنونی، در اغلب کشورها بر مبنای لذت و کسب ثروت است. اما از دیدگاه ارزشی امیرالمؤمنین (ع) رسیدن به توسعه خود وسیلهای است برای امکان حرکت به سوی کمال و هدف نهایی از خلقت.
توسعة اقتصادی,علی (ع) و اقتصاد,اهداف توسعة اقتصادی,اقتصاد اسلامی,اقتصاد غرب
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1931.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1931_33f9aa0926d55d50005320f3843cb15f.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشنامه علوی
2383-0859
2383-0867
6
11
2015
09
21
سبکشناسی ادبی نکوهشهای امام علی (ع) در نهجالبلاغه
103
122
FA
حسین
کیانی
دانشیار زبان و ادبیات عربی/ دانشگاه شیراز
hkyanee@yahoo.com
منیژه
زارع
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی
manijhe1365@yahoo.com
سبکشناسی (أسلوبیة) در اصطلاح علمی است در حوزة زبانشناسی و ادبیات که موضوع آن بررسی شیوههای گوناگون بیانی در آثار ادبی است. <em>نهجالبلاغه</em> از جمله متونی است که شیوههای ادبی به کار برده شده در آن مطابق با مقتضای حال است. بنابراین با بررسی سبکشناسی <em>نهجالبلاغه</em> میتوان به معرفی الگویی مناسب در نوشتار ادبی، که راهگشای نویسندگان باشد، دست یافت. مقالة حاضر به بررسی سبکشناسی بیانات امام علی (ع) دربارة «نکوهش» پرداخته است. دلیل انتخاب نکوهشها این است که نکوهش علاوه بر اهمیت تربیتی، از نظر بلاغی، شکلها و اسلوبهای خاصی از سخن را اقتضا میکند، که در دیگر اغراض سخن کمتر دیده میشود؛ زیرا در نکوهش سخن باید به گونهای ایراد گردد که با جلوهای نیکو در جان مخاطب نفوذ کند و تأثیرگذار واقع شود. بنابراین هدف از این پژوهش دستیابی به سبک امام (ع) در بیان نکوهشهاست. برای دستیابی به این هدف، مقالة حاضر ابتدا به بیان معانی لغوی و اصطلاحی سبکشناسی به عنوان پدیدهای زبانشناختی پرداخته است و سپس بر اساس پنج مسئلة مطرح در سبکشناسی (گزینش واژگان، نظم، آهنگ، گسترش و تصویر) بررسی ادبی ـ تفسیری بیانات امام (ع) را پی میگیرد. روش و منهج این جستار توصیفی ـ تحلیلی است و با شیوة مطالعة کتابخانهای انجام شده است.
سبکشناسی,نهجالبلاغه,گزینش واژگان,نظم,آهنگ,گسترش,تصویر
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1932.html
https://alavi.ihcs.ac.ir/article_1932_8341525121b051cadf99f3c3cce5e481.pdf