بررسی نسبت سنجی واقع‌بینی و آرمان‌گرایی از منظر امام علی(ع)

احمد عابدی؛ یدالله محمودی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 بهمن 1401

https://doi.org/10.30465/alavi.2023.31028.2063

چکیده
  اسلام دینی واقع‌بین است؛ به این معنا که در جستجوی «واقعیت» به عنوان آرمان، تلاش مردمان را جهت می-بخشد. از این‌رو امام علی (ع) در نهج‌البلاغه به پیروی از قرآن در موقعیت‌های مناسب به تبیین واقعیت پرداخته‌است. واقع‌بینی در همۀ عرصه‌های زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای به نسبت سنجی واقع‌بینی ...  بیشتر

خوانشی نو از خطبه جهادیه امام علی(ع) بر اساس نظریه فراکارکرد متنی(رویکرد نقش‌گرای هلیدی)

پیمان صالحی

دوره 13، شماره 26 ، دی 1401، ، صفحه 169-193

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.8627

چکیده
  بر اساس نظریه هلیدی، یکی از ویژگی‌های متن، داشتن انسجام است، بنابراین بااهمیت دادن به ساختار آغازگری- پایانی و نشان­داری و بی­نشانی هر بند، شیوه و عملکرد نویسندهدر القای پیام مورد نظر خویش را معین می­کند. بر اساس نظریه مذکور، با بررسی ارتباط دستوری، واژگانی و پیوندی یک متن، تحلیل جامعی از چگونگی انسجام و بههم پیوستگی بندهای ...  بیشتر

بازکاوی عناصر و مؤلفه‌های مؤثر بر نهادینه‌سازی هنجارهای اجتماعی از دیدگاه امام علی(ع)

مژگان قادر زاده؛ احمد زارع زردینی؛ حسن زارعی محمود آبادی؛ سید سعید زاهد زاهدانی

دوره 13، شماره 25 ، مرداد 1401، ، صفحه 139-168

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7947

چکیده
  سرمایه اجتماعی در هر جامعه ای برخاسته از تجربه‌های تاریخی و تابع شرایط زمانی و مکانی آن است. از مهم‌ترین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی، هنجارهای اجتماعی است که در حیطه موضوعات جامعه‌شناسی قرار می‌گیرد. هنجارهای اجتماعی به منزله قاعده رفتاری هستند که در تعاملات و مناسبات اجتماعی به کار برده می‌شوند و منبعث از اعتقادات، باورها و ارزش‌های ...  بیشتر

تحلیل گفتمان انتقادی عدالت توزیعی در سیره علوی(ع) با تکیه بر نامه 53 نهج البلاغه

مجتبی گراوند؛ علی محمد ولوی؛ زهرا نظرزاده

دوره 13، شماره 25 ، مرداد 1401، ، صفحه 293-320

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7964

چکیده
  توزیع منابع در میان گروه های مختلف اجتماعی (عدالت توزیعی) از دیرباز دغدغه رهبران سیاسی، متفکران و نظریه پردازان بوده است. مقاله پیش رو قصد دارد شیوه های توزیع منابع در میان گروه های مختلف اجتماعی توسط امام علی(ع) را مورد تحلیل قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که گفتمان عدالت توزیعی امام علی (ع) بر چه شیوه هایی استوار است؟ تبیین پرسش مذکور ...  بیشتر

واکاوی شخصیت امام علی(ع) در شعر دورۀ صفوی براساس نظریۀ فیلیپ هامون

فاطمه تسلیم جهرمی

دوره 12، شماره 24 ، اسفند 1400، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.30465/alavi.2023.7603

چکیده
  در دورۀ صفوی شعر آیینی به ویژه رواج بسیاری یافت و توجه به شخصیت والای امام علی(ع) منجر به آفرینش اشعار علوی متعددی شد. فیلیپ هامون، یکی از کسانی است که در حوزة نشانه‌شناسی شخصیت، آرای وی جامع نظرات نشانه‌شناسان پیشین است. در نظریۀ وی شخصیتها بر اساس چهار اصل از نظر انواع، دال و مدلول، سطوح توصیف شخصیت پردازش می‌شوند. طبق الگوی نشانه‌شناسی ...  بیشتر

مراحل نفوذ شیطان و راه‌کارهای مقابله با آن برمبنای تحلیل محتوای مضمونی خطبۀ قاصعۀ امام علی(ع)

فتحیه فتاحی زاده؛ صدیقه کاشفی؛ محمد عترت دوست

دوره 12، شماره 24 ، اسفند 1400، ، صفحه 1-34

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7618

چکیده
  انسان موجودی کمال طلب است و برای رشد خود نیاز به شناسایی موانع مسیرش دارد. ازجمله موانع بزرگ در مسیر دستیابی به کمال انسانی، شیطان است. عنایت به نقش شیطان در ضلالت انسان و توصیه‌های مکرر امام علی(ع) در این رابطه را میتوان در بلندترین و مهم‌ترین خطبهی امام علی(ع) مشهور به خطبهی قاصعه که پس از جنگ نهروان ایراد شده، جست‌وجو کرد. حضرت در ...  بیشتر

نقد و تحلیل دیدگاه شکری آلوسی دربارۀ نامۀ ششم نهج‌البلاغه

اعظم حسین پور اصل؛ صمد بهروز

دوره 12، شماره 23 ، شهریور 1400، ، صفحه 83-106

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6851

چکیده
  نامه شش نهج‌البلاغه خطاب به معاویه، نوشتهای است که امام(ع) در آن بر لزوم بیعت معاویه با ایشان و به شیوه احتجاج مورد قبول وی، با او سخن گفتهاند و به شبهاتی که مطرح کرده است، پاسخ استدلالی دادهاند. برخی از نویسندگان اهل‌سنت با استناد به این نامه، بیعت با خلفا را مطابق دیدگاه حضرت دانسته و در صدد انکار نصالهی امامت برآمدند. محمود شکری ...  بیشتر

رفتارشناسی تحلیلی از‌ رهبری اخلاق مدارانۀ امام‌علی(ع)در جنگ جمل مبتنی‌بر آموزه‌های نهج‌‌‌‌البلاغه

محسن رفعت

دوره 12، شماره 23 ، شهریور 1400، ، صفحه 109-141

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6852

چکیده
  شناخت رفتار اخلاقمدارانه زمامدار پیش از ‌به‌دست گرفتن حکومت میتواند سیاستهای اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدیاش راتبیین و برجستهتر بنمایاند. امامعلی(ع)به‌عنوان زمام‌دار جامعه اسلامی میکوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر دیگر حوزه‌ها نشان دهد آموزههای اخلاق‌مدارانه مورد تأکید درخلافت، با آموزه‌های اخلاق‌مدارانه در دوران ...  بیشتر

نقش ابوجعفر اسکافی (د240ق) در دفاع از حریم علوی

هما محب علیان؛ شهربانو دلبری؛ اردشیر اسد بیگی؛ مصطفی گوهری فخرآباد

دوره 12، شماره 23 ، شهریور 1400، ، صفحه 253-273

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6857

چکیده
  مشروعیت خلافت امام علی (ع) و جایگاه ایشان در میان خلفای راشدین از حیث افضلیّت به موضوعی کاملاً مسئله برانگیز در قرن سوم میان علمای سنی تبدیل شده بود و دیدگاه‌های متعارضی نسبت به آن ابراز میشد. یکی از کسانی که موضعی مثبت و موافق عقیده شیعه اتخاذ کرد، ابوجعفر اسکافی (د 240ق)، عالم معتزلی بغدادی، بود. وی به مانند بیشتر معتزله بغداد، امام ...  بیشتر

سیرۀ عملی امام علی (ع) در زمان پیامبر (ص) در صحیح بخاری و مسلم؛ (نقد و تحلیل روایات)

کاوس روحی؛ علی احمدی

دوره 11، شماره 22 ، بهمن 1399، ، صفحه 159-177

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6040

چکیده
  امام علی(ع)، یکی از شخصیت‌های تاثیرگذارِ جهان اسلام است که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری اسلام و حکومت اسلامی داشت. بررسی شخصیت و سیره ایشان، می‌تواند بیانگر نقش ایشان در دوران حیاتی اسلام باشد. این مقاله، سیره امام علی(ع) را با تاکید بر خصوصِ زمان پیامبر (ص) در صحیح بخاری و مسلم، با رویکرد روایی – تاریخی، مورد پژوهش قرار داده است و ...  بیشتر

علل وموجبات جرم و راهبردهای مقابله با آن در نهج البلاغه

عبدالجبار زرگوش نسب؛ حشمت اله عباسی

دوره 11، شماره 21 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-20

https://doi.org/10.30465/alavi.2020.5680

چکیده
  این پژوهش به علل وموجبات جرایم از منظر نهج البلاغه وراهبردهای مقابله با آن پرداخته است .مطالعه سیاست ها و روش مبارزه آن امام با این ناهنجاری ها از آن جهت حایز اهمیت است که می تواند ملاک عمل موثری برای سیاست جنایی کشورهایی باشد که داعیه حکومت اسلامی دارند. از آنجایی که نظام جمهوری اسلامی ایران نیز در بیشتر موارد، نظام حکومتی حضرت امیر ...  بیشتر

تحلیل گفتمان انتقادی خطبه‌های علی (ع) در جریان بیعت عمومی

علی قهرمانی؛ فاضل بیدار

دوره 11، شماره 21 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-25

https://doi.org/10.30465/alavi.2020.5691

چکیده
  نظریه گفتمان انتقادی، بافت متنی رادر کنارعوامل بیرونی دخیل در تولید متن(بافت موقعیتی) تحلیل می‌کند. در این میان چگونگی بازنمایی تقابلهای گفتمانی در متون تاریخی یکی از مهمترین مباحث نظریه تحلیل گفتمان انتقادی است. خطبهها با تولید شفاهی و انعکاس واقعی ارزشهای حاکم بر جامعه نقش مهمی در تقویت یا تضعیف گفتمان ایفا میکنند. بررسی خطبههای ...  بیشتر

تحلیل احراق انسان توسط امام علی(ع) در روایات

فاطمه خان صنمی؛ مهدی فرمانیان

دوره 10، شماره 19 ، فروردین 1398، ، صفحه 130-150

https://doi.org/10.30465/alavi.2019.4425

چکیده
  انسان سوزی و احراق انسان، از جمله مجازات وحشتناکی است که امروزه به نام اسلام و مسلمانان، توسط گروه تروریستی تکفیری داعش در حال اجرا است. دولت اسلامی در عراق و شام با استناد به گذشتگان و صحابی و در رأس آنها امام علی(ع) در صدد اقدام چنین عملی برآمده‌اند. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا اساساً امام علی (ع) چنین کاری را انجام ...  بیشتر

رفتارشناسی رهبری اخلاق‌مدارانه امام علی(ع) در جنگ در پرتو آموزه های نهج البلاغة (مطالعه موردی: جنگ صفین)

محسن رفعت؛ مصطفی مسعودیان

دوره 10، شماره 19 ، فروردین 1398، ، صفحه 158-180

https://doi.org/10.30465/alavi.2019.4847

چکیده
  شناخت رفتار اخلاق مدارانه زمامدار پیش و پس از به‌دست گرفتن حکومت می تواند سیاست های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی وی را تبیین و برجسته تر بنمایاند. امام علی(ع)به عنوان یک زمامدار می کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله ای نشان دهد آموزه های اسلامی مورد تأکید در خلافتش، همانی است که در دوره پیش از حکومتش وجود داشته است. ...  بیشتر

بررسی سبک شناسی تطبیقی خطبه ی 27 و نامه ی 28 نهج البلاغه (مطالعه ی موردی لایه یواژگانی)

فاطمه بشارتی؛ حسن عبدالهی؛ سید حسین سیدی؛ مرضیه آباد

دوره 9، شماره 18 ، مهر 1397، ، صفحه 53-75

چکیده
  سبک­شناسی، روشی علمی و کاربردی در بررسی و تحلیل متون است که از طریق بازشناسی مختصات سبکیِ پربسامد و کشف پیوند آنها با معانی وانهاده­شده در متن، سعی در شناخت افکار و کشف درونیات مؤلف دارد. پژوهش پیشرو با استفاده از روش سبک­شناسی توصیفی و با استمداد از تحلیل­های دقیق آماری به بررسی لایه­ی واژگانی خطبه­ی 27 و نامه­ی 28 نهج البلاغه ...  بیشتر

درآمدی بر زمینه‌های نوستالژی در نهج البلاغه

رمضان رضایی؛ یدالله رفیعی

دوره 7، شماره 14 ، آبان 1395، ، صفحه 41-57

چکیده
  نوستالژی یک حالت روحی بوده و یکی از رفتارهای ناخود آگاه انسان به شمار می­آید که در پی انگیزش­های فردی یا اجتماعی و سیاسی به وجود می­آید. امام علی(ع) نیز به عنوان یک انسان که در جامعه خویش زندگی می­کرد و واقعیت­های آن را ملاحظه می­نمود، گاهی چنین حسی برایش دست می­داد. مرور گذاری کتاب نهج البلاغه بیانگر انعکاس حس غربت امام ...  بیشتر

نیم نگاهی به غدیریه‌های عربی

ابوالحسن امین مقدسی؛ اعظم شمس الدینی فرد

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 1-23

چکیده
  غدیر یکی از مهمترین سرچشمه های جوشان و الهام بخش شاعران و ادیبان در طول تاریخ به­شمار می آید و شاعران زیادی در این زمینه بیتها سروده و شعرها گفته­اند که هر یک بیانگر میزان ارادت ایشان به آستان مقدس امام علی (ع) می­باشد. شعر عربی نیز از این قاعده مستثنی نیست  و موضوعات و دستمایه­های غدیریه­های عربی، چنان وسیع است که محدود به  ...  بیشتر

جایگاه عقل در معرفت دینی از نگاه امام علی(ع)

فاطمه الهی؛ حسین مهدوی نژاد؛ مصطفی دلشاد تهرانی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 1-25

چکیده
        تعیین سهم عقل در فهم و معرفت دینی از بُعد اعتقادی، اخلاقی، فقهی و حقوقی یکی از بهترین روش­های شناخت دین است که در حوزۀ پژوهش­های دینی و جذب و اقناع فکری نسل جوان مطرح بوده است. در بررسی سخنان و بیانات امام علی(ع) به عنوان مفسر و مبیّن دین، ما شاهد گزاره­هایی هستیم که در آن عقل، در دو قسم، عقل نظری و عملی به معنای «ادراک ...  بیشتر

امامت علی(ع) در نهج‌‌البلاغه: نص یا بیعت؟

معصومه دولت‌‌آبادی

دوره 4، شماره 7 ، شهریور 1392، ، صفحه 1-32

چکیده
  از منظر شیعه، انتخاب امام براساس نص الهی است؛ که بر این مطلب، آیات قرآن و روایات بسیاری ازجمله خطبه‌‌هایی از نهج‌‌البلاغه دلالت دارد. از سوی دیگر، برخی متقدمین از اهل سنت انتخاب امام را مبتنی بر بیعت نهاده‌‌اند و منکر اصل نص هستند. از معاصران نیز ضمن اعتقاد به نص الهی در امامت، تحقق و تنجیز آن را در بعد سیاسی و اجتماعی، ...  بیشتر

ویژگی‌های حکومت توسعه‌یافته در پرتو رهنمودهای امام علی(ع)

علی اصغر سعدآبادی؛ علی اصغر پورعزت

دوره 4، شماره 7 ، شهریور 1392، ، صفحه 33-52

چکیده
  بسیاری از کشور‌های درحال توسعه، به‌‌ویژه کشور‌های مسلمان مانند ایران اسلامی، به‌‌دنبال مدلی مناسب برای رسیدن به توسعۀ سیاسی پایدار هستند. جهان غرب، علی‌رغم موفقیت‌های فراوان در عرصۀ توسعة سیاسی، از بعد معنوی و انسانی دچار معضلات و مشکلات عدید‌ه‌ای در این حیطه است. آنچه سبب شد توسعۀ سیاسی در غرب با این مشکلات ...  بیشتر

عوامل و زمینه‌های تقویت اخلاق کار از دیدگاه امام علی (ع)

محمدعلی مشایخی‌پور؛ عبدالهادی فقهی‌زاده؛ محمود واعظی

دوره 3، شماره 6 ، اسفند 1391، ، صفحه 69-100

چکیده
  اهتمام و توجه قرآن به اخلاق و تأکید پیامبران عظام و ائمۀ اطهار(ع) بر متخلق‌شدن به آن در تمامی شئون زندگی، از نقش بی‌بدیل اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی انسان حکایت دارد. بر این اساس، توجه و به‌کارگیری آن در همۀ عرصه‌های زندگی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. کار نیز به‌واسطۀ ارتباط تنگاتنگ با اخلاق، به نتایج مطلوب و شایسته منتهی ...  بیشتر

جلوه‌های هنری تصاویر تشبیهی در خطبه‌های نهج‌البلاغه

مرتضی قائمی؛ زهرا طهماسبی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 75-96

چکیده
  تابلوهای زیبای تشبیهی نهج‌البلاغه، از طرح‌های ابتکاری، رنگ‌آمیزی متنوع، وسعت و عمق بینش، مناظر پویا و پرتحرک، دقت و ظرافت، هماهنگی و تناسب شگفت‌آور، موسیقی سحرانگیز، وحدت و انسجام فوق‌العاده‌ای تشکیل شده که از خیالی قوی و عمیق و عاطفه‌ای جوشان و صادق و اندیشه‌ای غنی و خلاق سرچشمه گرفته است. از مهم‌ترین زوایای ...  بیشتر

سیما و سیرة علی و اهل بیت(ع) در کشف‌المحجوب هجویری

محمود مهرآوران

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 97-119

چکیده
  یکی از کارهای مهم عالمان تصوف و عرفان اسلامی، تدوین و نوشتن کتاب‌هایی برای آموزش یا پاسخ به سؤالات مریدان و رهروان و در‌مجموع برای راهنمایی اهل طریقت و جویندگان این راه بوده است. در این کتاب‌ها بنا به اعتقاد نویسنده و سلیقة او، مباحث مهم اصولی و عملی عرفان و نیز سرگذشت‌ها و سخنان بزرگان و پیشوایان طریقت گردآوری می‌شده است. ...  بیشتر