واکاوی تاریخی مفهوم «الجفاة الطغام»؛ توصیفی از حضرت علی (ع) درباره شامیان

اکرم السادات حسینی؛ یحیی میرحسینی؛ کمال صحرایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 خرداد 1402

https://doi.org/10.30465/alavi.2023.43593.2508

چکیده
  تعبیر «الجفاة‌ الطغام» در سه خطبه نهج‌البلاغه، خطاب به اهل شام بکار رفته‌است. امام علی (ع) این گروه را تندخو و در شمار اراذل و اوباش جای داده که تنها اتحاد، موجب پیروزی‌شان شده است. نکته قابل توجه، استعمال جفاة طغام به دو صورت معرفه و نکره و اظهار تعجب علی (ع) از جفاة‌طغام است که بدون دریافت «مَعُونه»، به اطاعت از معاویه ...  بیشتر

واکاوی تاریخی مفهوم «الجفاة الطغام»؛ توصیفی از حضرت علی (ع) دربارۀ شامیان

اکرم السادات حسینی؛ یحیی میرحسینی؛ کمال صحرایی

دوره 14، شماره 27 ، دی 1402، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/alavi.2024.9197

چکیده
  تعبیر «الجفاة‌ الطغام» در سه خطبه نهج‌البلاغه، خطاب به اهل شام بکار رفته‌است. امام علی(ع) این گروه را تندخو و در شمار اراذل و اوباش جای داده که تنها اتحاد، موجب پیروزی‌شان شده است. نکته قابل توجه، استعمال جفاة طغام به دو صورت معرفه و نکره و اظهار تعجب علی(ع) از جفاة‌طغام است که بدون دریافت «مَعُونه»، به اطاعت از معاویه ...  بیشتر

روش‌شناسی مواجهه امام علی (ع) با محرمات فاقد کیفر معین؛ نقدی بر اطلاق قاعده «التعزیر لکل حرام»

مچتبی جاویدی؛ رحیم کاظمی؛ زهرا آتشی

دوره 13، شماره 25 ، مرداد 1401، ، صفحه 61-91

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7949

چکیده
  بر اساس فقه اسلامی هر کس مرتکب فعل حرامی شود مستحق عقاب اخروی است. در خصوص استحقاق مجازات‌ دنیوی، برخی از محرمات، حسب مورد، مستوجب کیفر معین حد، قصاص و دیه هستند که موجب، نوع و میزان مجازات آن‌ها در شرع مقدس مشخص‌شده است. اما برخی از محرمات، کیفر معینی در شرع مقدس ندارند. در خصوص محرمات فاقد کیفر معین، قاعده‌ی «التعزیر لکل حرام» ...  بیشتر

موانع تحقق شفافیت در حکومت از دیدگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه

سیدحسن حسینی

دوره 13، شماره 25 ، مرداد 1401، ، صفحه 115-135

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7951

چکیده
  یکی از اهرم های مبارزه با فساد در سیستم حکومتی، شفافیت است. شفافیت مقوله ای است که در جهت تقویت رابطه حکومت با مردم، یک حرکت اساسی در بهبود سیاستگذاری قلمداد می شود و یکی از اهرم‌ های مبارزه با فساد درسیستم حکومتی است. در این مقاله با تأکید برعظمت اندیشه ملکوتی امام علی (ع) و تفوق آن بر افکار و آرای بشری تلاش شده است به موانع تحقق شفافیّت ...  بیشتر

تبیین مؤلفه‌های سبک زندگی علوی و کاربردهای تربیتی آن

علی شیروانی شیری؛ فاطمه حیدری

دوره 13، شماره 25 ، مرداد 1401، ، صفحه 197-236

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.8038

چکیده
  هدف پژوهش حاضر تبیین مؤلفه‏های سبک زندگی بر اساس آموزه‌های تربیتی امام علی(ع) و کاربرد آن در تربیت بود. این پژوهش، کیفی و بر اساس نظریه داده بنیاد و از روش کدگذاری استقرایی داده‏ها انجام گرفت. نمونه مورد تحلیل، کل متن نامه‏ها، خطبه‏ها و حکمت‏های نهج‏البلاغه با ترجمه محمد دشتی و روایات و ادعیه رسیده از حضرت علی (ع) بود که داده‏ها ...  بیشتر

نقش آکراسیا و/یا ضعف اراده در عدم التزام اخلاقی از منظر امام علی (ع)

مهدی زمانی

دوره 12، شماره 24 ، اسفند 1400، ، صفحه 95-118

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7621

چکیده
  این مقاله با روش توصیفی–تحلیلی به تبیین امکان و درمان آکراسیا و/یا ضعف اراده در انسان از دیدگاه امام علی (ع) می‌پردازد. درحالی‌که معمولاً آکراسیا را ضعف اراده دانسته‌اند، برخی فیلسوفان اخلاق میان آن‌ها فرق نهاده و اولی را عمل خلاف داوری اخلاقی و دومی را عمل خلاف تصمیم اخلاقی یا نقض ناموجه تصمیم دانسته‌اند. امام علی(ع) در ...  بیشتر

خوانش هرمنوتیکی خطبۀ40 امام علی (ع) در اتخاذ استراتژی صلح برمبنای نظریۀ هرمنوتیک مؤلف‌محور شلایر ماخر

مریم هاشمی

دوره 12، شماره 24 ، اسفند 1400، ، صفحه 155-178

https://doi.org/10.30465/alavi.2022.7608

چکیده
  یکی از راهبردیترین تصمیمات امام علی (ع) در عصر خلافت اسلامی (35-40 هـ) قبل از آغاز جنگهای این دوره، استراتژی صلح و آشتی با جناح ها و گروه های مخالف زمان خود بوده است. این جستار بر آن است تا با تکیه و تأکید بر خطبۀ 40 نهج البلاغه، لایه‌های معنایی پنهان متن را بر اساس رویکرد تحلیل هرمنوتیکی موردنظر «شلایر ماخر آلمانی» واکاوی نماید. اساس ...  بیشتر

مؤلفه‌های قدرت هوشمند در نهج‌البلاغه

حسین فتاحی اردکانی؛ رضا محمود اوغلی

دوره 12، شماره 23 ، شهریور 1400، ، صفحه 197-223

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6855

چکیده
  قدرت مؤلفه اصلی اداره هر جامعه و برقرای نظم در هر نظام سیاسی است که در طول زمان همواره دستخوش تغییرات نظری و عملی بسیاری بوده که از سوی اندیشمندان مورد توجه قرار گرفته است. قدرت هوشمند به نوعی از قدرت گفته میشود که از ترکیب منابع سخت و نرم قدرت به دست آمده و از ویژگیهایی مانند عقلانیت، تدبیر و هوشمندی برخوردار است. منابع دینی نیز از این ...  بیشتر

روایت «گمانه‌زنی منع نبوی از خلافت علوی» در سنجة نقد

زهرا خراسانی؛ محسن دیمه کار گراب

دوره 11، شماره 22 ، بهمن 1399، ، صفحه 83-106

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6038

چکیده
  در متون کهن روایی اهل‌سنت، روایتی به این مضمون گزارش شده است که در روزهای آخر زندگانی پیامبر(ص)، عباس بن‌عبدالمطلب از امام علی (ع) می‌خواهد که به نزد پیامبر (ص) رفته تا دربارة جانشین ایشان بپرسند؛ امّا ایشان امتناع ورزیده و بیان می‌کند که اگر از ایشان سوال بپرسیم خود پیامبر (ص) ما را منع می‌کند و مردم نیز خلافت را به ما نخواهند داد. ...  بیشتر

کاربست دوگانه نظریه انسجام و تحلیل محتوای کیفی در تحلیل متن‏محور خطبه‏های جهادی امام علی (ع)

نازی قنبری پریخانی؛ علی باقر طاهری نیا

دوره 11، شماره 22 ، بهمن 1399، ، صفحه 207-229

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6042

چکیده
  متن خطبه‏های امام علی (ع)  در مواجهه با مخالفین، افزون بر بعد زیباشناختی ساختار زبان، مشتمل برابعاد معرفتی و پیرامتنی مهمی‏در لایه زیرساخت آن است. در این پژوهش تلفیقی از دو روش تحلیل محتوای کیفی و نظریه انسجام هالیدی به کار گرفته شده است تا متن و محتوای خطبه‏های جهادی امام علی (ع) به صورت همزمان مورد مداقه قرار گرفته و لایه‏های ...  بیشتر

مقابلۀ موثر حاکمیت با بحرانهای امنیتی از دیدگاه امام علی (ع) در نهج‌البلاغه

محمد حسین کاظمی؛ مجید کافی

دوره 11، شماره 22 ، بهمن 1399، ، صفحه 233-258

https://doi.org/10.30465/alavi.2021.6043

چکیده
  پژوهش حاضر با هدف نشان دادن تدابیر امام علی (ع) در مقابله با بحران‌های امنیتی تلاش می‌کند تا به سوال «مدل مقابله‌ امام علی (ع) با بحران‌های امنیتی با تأکید بر متن نهج البلاغه چگونه است؟» پاسخ دهد. برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا داده‌ها با روش کتابخانه‌ای از متن نهج‌البلاغه گردآوری شد. سپس با استفاده از روش تحقیق داده بنیاد ...  بیشتر

تأثیر جغرافیای محیطی بر اخلاق و رفتار مردم بصره در عصر امام علی(ع)

اکرم السادات حسینی هنومرور؛ کمال صحرایی؛ علی محمد میرجلیلی

دوره 11، شماره 21 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.30465/alavi.2020.5544

چکیده
  شناخت محیط و عوامل جغرافیایی شهر بصره و تأثیر آن ها در اخلاق و رفتار  مردم، در کنار آگاهی از سایر عوامل فردی و اجتماعی مردمان این شهر در عصر امام علی(ع) می تواند اسباب انحراف بصریان در بیعت شکنی با امام علی(ع) و برپایی جمگ جمل را روشن تر نماید. امام علی(ع) بعد از پیروزی در جنگ جمل، بصریان را نکوهش کرده و افکار سفیهانه مردم این شهر را متأثر ...  بیشتر

عوامل، موانع و راهکارهای مدیریتی مؤثر در تحقق انضباط اجتماعی بر مبنای آموزه های تربیتی امام علی (ع)

اسماعیل خارستانی؛ ایراندخت فیاض؛ علی خورسندی

دوره 11، شماره 21 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-25

https://doi.org/10.30465/alavi.2020.5549

چکیده
  هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی عوامل، موانع و راهکارهای مدیریتی مؤثر در تحقق انضباط اجتماعی بر مبنای آموزه های تربیتی امام علی (ع)می باشد که با روش تحلیلی و استنتاجی انجام شده است. در این تحقیق پیش از پرداختن به هدف اصلی تحقیق، اهمیت نظم در زندگی، اصول و فنون انضباط مورد بررسی قرار گرفته است. سپس عوامل، موانع و راهکارهای مدیریتی مؤثر در تحقق ...  بیشتر

اثرپذیری شعر و نثر امام شافعی از سخنان امام علی (ع)

وحید سبزیان پور؛ فاروق نعمتی

دوره 10، شماره 20 ، مهر 1398، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.30465/alavi.2019.5145

چکیده
  بر اساس نظریه بینامتنیت، هر متن ادبی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و باز خوانشی از آثار ادبی پیش از خود یا معاصر با خود است. نهج البلاغه از هنگام ظهور تاکنون ، همواره به عنوان یکی از منابع مهم و کلیدی ادبای عرب به شمار میرود. محمد بن ادریس شافعی از عالمان و فقیهان قرن دوم هجری و پیشوای مذهب شافعی است که بسیاری از مفاهیم حکمی و اخلاقی را به ...  بیشتر

اندیشه ورزی در آیینه قرآن و نهج‌البلاغه

میترا فرازمندی؛ علیرضا فقیهی؛ فائزه ناطقی

دوره 10، شماره 19 ، فروردین 1398، ، صفحه 180-195

https://doi.org/10.30465/alavi.2019.4949

چکیده
  این پژوهش باهدف بررسی جایگاه اندیشه ورزی در قرآن و نهج‌البلاغه انجام‌شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بود که از روش تحلیل  و استنتاج استقرائی استفاده‌شد. جامعه اصلی پژوهش نهج‌البلاغه (خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها) و قرآن بود و نمونه پژوهش نیز برابر جامعه یعنی کل قرآن و نهج‌البلاغه بود. ابزار گرداوری داده نیز فیش‌برداری بود. یافته‌ها ...  بیشتر

غدیر در آیینه شعر آیینی عراق با تکیه بر اشعار سیدرضا موسوی هندی، عبدالمحسن ابوالحب، احمد وائلی، سید جمال گلپایگانی

معصومه نعمتی قزوینی؛ رعنا عبدی

دوره 9، شماره 18 ، مهر 1397، ، صفحه 119-141

چکیده
  شعر آیینی تجلی ارزش­های ملی- میهنی و یا ارزش­های دینی و مذهبی است. آنچه امروز به عنوان شعر آیینی شناخته­می­شود، بیشتر تجلی­­گاه ارزش­های دینی و مذهبی چون توحیدیه­ها، مناجات­نامه­ها، اشعار عرفانی و به­ویژه اشعاری در مدح و رثای اهل بیت (ع) است. واقعه غدیر یکی از مهم­ترین مضامین اشعار آیینی در طول تاریخ به ویژه در ...  بیشتر

سیما و سیرة حضرت علی و اهل بیت (ع) در تذکرة الاولیای عطار نیشابوری

فضل الله رضایی اردانی(نویسنده مسئول)؛ غلامرضا هاتفی مجومرد

دوره 9، شماره 17 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-16

چکیده
  تدوین کتاب‌هایی برای آموزش مفاهیم معرفتی، یا تألیفِ رسائلی به‌منظور توضیح و ایرادِ جواب در خصوص شُبهات مطرح‌شده از جانب مخالفان و هم‌چنین نگارش آثاری به‌قصد راهنمایی جویندگان معرفت و ذکر اقوال و افعالِ قُدوه‌های راستین اهل عرفان، همواره، یکی از فعالیت‌های مهم فکری و علمیِ نظریه‌پردازان تصوف و عالمانِ عرفان اسلامی بوده است. ...  بیشتر

واکاوی خطبه «نکوهش مردم بصره» امام علی(ع) با توجه به بافت متنی و بافت موقعیتی

سید اسماعیل حسینی اجداد؛ سیده اکرم رخشنده نیا؛ حسینعلی ایازی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 29-47

چکیده
  متون ادبی به واسطه­ی چند لایه­بودنش، با تأویل­ها و تفاسیر مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع مشارکین است. به همین سبب، باید با عوامل بافت متنی(درون­زبانی) و بافت موقعیتی(بیرون­زبانی) نظیر بافت­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آشنایی داشته باشد تا بتواند در اقناع مخاطبان از آن استفاده کند. خطبه­ی نکوهش ...  بیشتر

بررسی مضامین مشترک اخلاقی و حِکمی در نهج‌البلاغه و بوستان سعدی

سیدمحمد آرتا؛ الیاس نورایی

دوره 6، شماره 11 ، خرداد 1394، ، صفحه 1-23

چکیده
  تأثیر فرهنگ اسلامی در متون ادب فارسی، که از عالی‏ترین عناصر فرهنگی و اندیشه‌‌ایِ جامعه محسوب می‏شوند، امری انکارناپذیر است و کم‌تر شاعر یا نویسنده‌‌ای است که بازتاب معارف اسلامی را در کلام خود نداشته باشد. در این بین، نهج‌البلاغه تأثیر شگرفی در شعر و نثر فارسی گذاشته است؛ بسیاری از شعرای زبان فارسی کوشیده‌‌اند تا با توجه ...  بیشتر

رمان تاریخی عذراء قریش اثر جرجی زیدان، الگوی حقانیت امام علی (ع)

عسگر بابازاده اقدم

دوره 6، شماره 11 ، خرداد 1394، ، صفحه 25-44

چکیده
  نگارنده در نوشتار پیش رو بر آن است که قضایای دورة خلیفة سوم و بعد از آن خلافت امام علی (ع) و مسائل مربوط به آن را از منظر رمان تاریخی برجستة عذراء قریش نوشتة جرجی زیدان، نویسندة معاصر مسیحی لبنانی، بررسی کند. آن‌چه از تورّق و جست‌وجوی این داستان به دست می‌آید این است که امام علی (ع) شخصیت منحصر به فردی است که علاوه بر جای‌گاه ...  بیشتر

امام علی (ع) و مدیریت عواطف در خطبه‌های «شقشقیه» و «جهاد»

نوذر عباسی عباسی؛ مرتضی قائمی؛ مسیّب یارمحمدی واصل

دوره 6، شماره 11 ، خرداد 1394، ، صفحه 61-80

چکیده
  هوش هیجانی یا «EQ» و به زبان عربی «الذکاء العاطفی» مبحثی روان‌شناختی است که به شناخت و کنترل عواطف و هیجان‌های انسان می‌پردازد. این اصطلاح برای اولین‌بار در دهة 1990 از سوی روان‌شناسی به نام «سالووی» برای بیان کیفیت و درک احساسات افراد، هم‌دردی با احساسات دیگران و توانایی کنترل صحیح خلق‌ و‌‌ خو به کار رفت. عاطفه، ...  بیشتر

معناشناسی واژۀ عدالت در نهج‌البلاغه

علی افضلی

دوره 5، شماره 9 ، خرداد 1393، ، صفحه 1-18

چکیده
  چکیده یکی از زیربناهای اساسی حکومت اسلامی که به‌نوعی در حیطۀ مدیریت اسلامی قرار دارد، اصل عدالت است. به‌گونه‌ای که هر حکومتی، برای سندیت‌یافتن و مشروعیت خویش، ناگزیر از اجرای عدالت است. به همین دلیل، این مسئله در اندیشۀ سیاسی امام علی (ع) جایگاه ویژه‌ای دارد و بارزترین جلوۀ آن در کتاب نهج‌البلاغه نمود پیدا می‌کند. درحقیقت، عدالتی ...  بیشتر

عبرت‌‌آموزی و نقش آن در اخلاق و تربیت اسلامی از دیدگاه امام علی (ع)

محمد اخوان؛ اکرم احمدیان احمدآبادی

دوره 3، شماره 5 ، شهریور 1391، ، صفحه 1-22

چکیده
  از مهم‌‌ترین روش‌‌های تربیت اسلامی که در قرآن، سنت، و سیرة ‌‌امامان معصوم علیهم‌السلام، ازجمله امیر‌‌المؤمنین علی (ع)، به آن توجه و تأکید شده «عبرت‌‌آموزی» است. خداوند در قرآن کریم در آیات گوناگون یکی از مهم‌‌ترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی می‌‌‌‌‌‌کند ...  بیشتر

پژوهشی در مسیر امام علی ‌(ع) به صفین و محل جنگ صفین

احمد خامه یار

دوره 2، شماره 3 ، اسفند 1390، ، صفحه 42-72

چکیده
  جنگ صفین، که در 36 ق میان امام علی ‌(ع) و معاویه درگرفت، نقطۀ عطف و واقعه‌ای بسیار مهم در تاریخ اسلام به‌شمار می‌آید. در منابع گوناگون تاریخی، از قبیل وقعة صفین نصر ‌بن مزاحم، گزارش‌های مفصلی دربارۀ این جنگ و سیر حوادث آن و اسامی کشته‌های طرفین ثبت شده است، اما دربارة برخی مباحث مربوط به آن، ازجمله مسیر امام علی‌ (ع) ...  بیشتر

سیمای امام علی (ع) در قصیدۀ عینیۀ عبدالباقی العمری

آفرین زارع؛ مرضیه کهندل جهرمی

دوره 2، شماره 3 ، اسفند 1390، ، صفحه 73-89

چکیده
  امام علی ‌بن ابی‌طالب ‌(ع) شخصیتی است بی‌نظیر که شاعران بسیاری از مذاهب گوناگون، اعم از شیعه و سنی، زبان به مدح ایشان گشوده‌اند. اما پس از کاوش در میان مدایح امیرمؤمنان، به قصیده‌ای از شاعری گمنام برخوردیم که با وجود برخورداری از قریحۀ شگفت‌انگیز شاعری و توانمندی و تسلط در شعرسرایی، به‌ویژه مدیحه‌سرایی، ...  بیشتر