نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه قم

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

شعر فارسی قرن سوم تا پایان قرن پنجم هجری را از نظر زمانی و تشابهات سبکی بیشتر به عنوان شعر دورۀ نخست می‌شناسیم. یکی از مضامین پرکاربرد در شعر این دوره، اخلاق و موضوعات اندرزی است. مقالۀ حاضر برخی از موضوعات مهم را که فضیلت اخلاقی یا رذیله محسوب می‌شوند در سروده‌های تعدادی از شاعران این دوره بررسی و تأثیر آنها را از سخنان حکیمانه امام یا تشابه آن سروده‌ها را با کلام حضرت گوشزد کرده است. در میان موضوعات گوناگون اخلاقی، شاخص‌ترین موضوعات شامل هشت فضیلت اخلاقی و سه رذیله را در این مقاله بررسی کرده‌ایم. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که موضوعات اخلاقی مطرح شده متأثر و همسو با آموزه‌های علوی است و شاخصۀ مهم در داشتن این فضائل یا دوری از برخی رذائل ذکر شده جهت دهی و تأثیر گذاری بر زندگی سالم فردی و اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

آموزه‌های علوی در دورۀ نخست شعر فارسی

نویسندگان [English]

  • mahmoud mehravaran 1
  • Masoumeh Shahbaghaghi 2

1 Associate professor of department of Persian language and literature, University of Qom

2 Master of Persian Language and Literature, University of Qom

چکیده [English]

شعر فارسی قرن سوم تا پایان قرن پنجم هجری را از نظر زمانی و تشابهات سبکی بیشتر به عنوان شعر دورۀ نخست می‌شناسیم. یکی از مضامین پرکاربرد در شعر این دوره، اخلاق و موضوعات اندرزی است. مقالۀ حاضر برخی از موضوعات مهم را که فضیلت اخلاقی یا رذیله محسوب می‌شوند در سروده‌های تعدادی از شاعران این دوره بررسی و تأثیر آنها را از سخنان حکیمانه امام یا تشابه آن سروده‌ها را با کلام حضرت گوشزد کرده است. در میان موضوعات گوناگون اخلاقی، شاخص‌ترین موضوعات شامل هشت فضیلت اخلاقی و سه رذیله را در این مقاله بررسی کرده‌ایم. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که موضوعات اخلاقی مطرح شده متأثر و همسو با آموزه‌های علوی است و شاخصۀ مهم در داشتن این فضائل یا دوری از برخی رذائل ذکر شده جهت دهی و تأثیر گذاری بر زندگی سالم فردی و اجتماعی است

کلیدواژه‌ها [English]

  • دورۀ نخست شعر فارسی
  • آموزه‌های علوی
  • مضامین اخلاقی
  • فضائل
  • رذائل
-        آربری، آرتورجان(1371)، ادبیات کلاسیک فارسی، ترجمه اسدالله آزاد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.
-        آمدی، آمدی، عبدالواحد بن محمد(1366): غررالحکم، ترجمۀ جلال‌الدین محدث، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.
-        ابن منظور، محمد بن مکرم(1405) لسان العرب. ج10، قم، نشر ادب الحوزه، (بدون نوبت چاپ).
-        الهندی(1405ق)، علی‌المتقی بن حسام‌الدین کنزالعمّال، بیروت: مؤسسه الرساله، ج 3، چاپ پنجم.
-        حلبی، علی اصغر(1375)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، انتشارات اساطیر، چاپ چهارم.
-        خواجه نصیر الدین طوسی(1364)، اخلاق ناصری، تهران، خوارزمی، چاپ سوم.
-        دایرة ‏المعارف تشیع (1378)زیر نظر صدر احمد حاج سید جوادی، کامران فانی و بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، نشر شهید سعید محبی، چاپ اول.
-         دبیر سیاقی، محمد(1370)، پیشاهنگان شعر پارسی، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
-         دقیقی طوسی،(1373) دیوان، به اهتمام محمدجواد شریعت، انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
-         راستگو، محمد(1376)، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، انتشارات سمت، چاپ اول.
-         راغب اصفهانی(1412)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت، دارالعلم، الدارالشامیه، چاپ اول، یک جلد.
-         رودکی(1373)، دیوان، تنظیم و تصحیح جهانگیر منصور، تهران، انتشارات ناهید، چاپ اول.
-        شمیسا، سیروس(1388)، سبک شناسی شعر، نشر میترا، چاپ چهارم.
-         شمیسا، سیروس(1388)، کلیات سبک شناسی، نشر میترا، چاپ سوم.
-         صفا، ذبیح الله(1368)، تاریخ ادبیات در ایران،ج اول، انتشارات فردوس، چاپ نهم.
-         عنصری بلخی(1363)،دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، انتشارات سنایی، چاپ سوم.
-         غزالی، محمد(1375)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
-        فرخی سیستانی(1380)، دیوان فرخی، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار، چاپ ششم.
-         کسایی مروزی(1373)، اشعار و زندگی و اندیشه کسایی، تحقیق محمدامین ریاحی، انتشارات علمی، چاپ پنجم.
-        مجلسی، محمد باقر (1362) بحار الانوار، 110 مجلد، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
-         مدبّری، محمود (1370)، شرح احوال و اشعار شاعران بی‌دیوان، تهران: پانوس، چاپ اول.
-        مؤذنی، علی محمد(1375)، در قلمرو آفتاب، انتشارات قدیانی، چاپ دوم.
-        نراقی، ملا مهدی (1390)، جامع‌السعادات، ترجمۀ کریم فیضی، قم: قائم آل علی، چاپ سوم.
-        نهج البلاغه(1389)، ترجمه محمد دشتی، قم، نشر مشهور، چاپ چهارم.