ابوبکر بن ابی قحافه به محض دریافت خبر گردهمایی انصار خزرجی درسقیفه بنی ساعده،بدون فوت وقت،به همراه عمربن خطاب و ابوعبیده جراح به این محل شتافت و در غیاب رقیبان هاشمی خود - علی و عباس-توانست با تاکید برخویشاوندی با رسول خدا(ص) و برتری قریش بر سایر قبایل عرب، بارزترین منطق قبیله ای را درتهییج و تحریک حاضران به بیعت با خویش به کار گیرد و ردای جانشینی پیامبر را بر تن بپوشاند. پرسشی که درکانون توجه این مقاله قرار دارد، این است که انتخاب ابوبکر در سقیفه بنی ساعده، چه واکنشی را از جانب امام علی(ع) برانگیخت؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی و مستند به خطبه های نهج البلاغه و داده های تاریخی است،نشان می دهد که آن حضرت، قاطعانه به نفی منطق قبیله ای سقیفه پرداخت اما درهمان حال، با هوشمندی و درایت، به اتخاذ «راهبرد صبوری» و اجتناب از وحدت شکنی روی آورد تا کیان اسلام از هر گونه خطر احتمالی در امان بماند.
The Reaction Of Imam Ali to the Tribal Logic of Saqifa
نویسندگان [English]
ali nazemian
چکیده [English]
As soon as Abu Bakr b. Abi Qahafa received the news on gathering of Khazrajid Ansars in the Saqifa of Bani Sâida under Saad b. Ubada,went there along with his assistants-Umar b. al-Khattab and Abu Ubayda al-Jarrah without any hesitation. The absence of his Hashimid rivals-Ali and Abbas-,paved the way for him to intrigue the Arab sense- in the shadow of tribal logic- for taking aliegeance by emphasizing on relation with the Prophet Muhammad(p.b.u.h.) and attribution to the Quraysh tribe.The main question which is in the focal point of the current study,is: Did it incite any reaction by Imam Ali? The findings of this study- which is under the descriptive and analytic method and rely upon Nahj al-Balagha sermons and historical datas show that Imam Ali rejected the logic of Saqifa trenchantly but adopted the “Strategy of forbearance” and avoiding of unrest intelligently for the protection of Islam from any possible danger.
کلیدواژه‌ها [English]
Key words:Imam Ali, Saqifa, Strategy of forbearance, Abu Bakr, Tribal logic, Jahili Supremacy
مراجع
- ابن ابی الحدید، عبد الحمید(1959)، شرح نهج البلاغه، تصحیح محمد ابو الفضل ابراهیم، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- ابن ابی الحدید،عبدالحمید(1379)،جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه،ترجمه و تصحیح دکتر محمود مهدوی دامغانی،تهران: نشر نی.
- ابن اثیر، عز الدین علی(1965)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
- ابن العبری،غریغوریوس(1401)، تاریخ مختصر الدول، قاهره: دار الافاق العربیه.
- ابن بکار،زبیر(1381)، جمهرة نسب قریش، تصحیح محمد شاکر، قاهره: بی نا.
- ابن حبیب،محمد(1942)، المحبر، حیدر آباد دکن:دائره المعارف العثمانیه.
- ابن حزم،علی بن احمد(1962)، جمهره انساب العرب، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قاهره:دار المعارف.
- ابن خیاط،خلیفه(1967)،تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق سهیل زکار، قاهره:دار النشر.
- ابن شبه،عمر(1990)،تاریخ المدینه المنوره،تحقیق فهیم محمد شلتوت، بیروت:دار التراث.
- ابن عبد ربه، احمد بن محمد(1965)، العقد الفرید، تصحیح احمد امینی و آخرون، قاهره: مکتبه التجاریه الکبری.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم(بی تا)، الامامه و السیاسه، تحقیق طه محمد الزینی، بیروت: دارالمعرفه.
- ابن قدامه، عبد الدین احمد(1971)، الاستبصار فی نسب الصحابه من الانصار، تحقیق علی نویهض، بیروت: دار الفکر.
- ابن کلبی، هشام بن محمد(1986)، جمهره النسب، تحقیق ناجی حسن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن هشام، عبد الملک(1416)، السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا و آخرون، بیروت: دار الخبر.
- بیضون، ابراهیم(1379)،رفتار سیاسی امام علی در آینه تاریخ، ترجمه علی اصغر محمدی سیجانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- بیضون، ابراهیم(1403)، الحجاز و الدوله الاسلامیه، بیروت: مؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
- جابری، محمد عابد(1384)، عقل سیاسی در اسلام، ترجمه عبد الرضا سواری، تهران:گام نو.
- جاحظ،عمرو بن بحر(1991)،العثمانیه، تحقیق عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- حسین،طه(1381)، شیخین، ترجمه مصطفی جباری، تهران: نشر نی.
- حلبی، علی بن برهان الدین(1964)، سیره الحلبیه، قاهره: مطبعه مصطفی البابی الحلبی.
- حموی، یاقوت بن عبد الله(بی تا)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
- دیار بکری، حسین بن محمد(1283)، تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس، قاهره: مطبعه الوهبیه.
- دینوری، احمد بن داوود(1960)، اخبار الطوال، تصحیح عبد المنعم عامر، قاهره: دار احیاء الکتاب العربی.
- زرگری نژاد،غلامحسین (1384)، «ژرفا و بن مایه های سقیفه»، اسلام در ایران: بررسی تاریخی، قم: دفتر نشر معارف، صص 69-104.
- صدوق،ابو جعفر محمد بن علی(بی تا)، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: مکتبه الصدوق.
- طبری، محمد بن جریر(1387)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق ابو الفضل ابراهیم، بیروت: روائع التراث العربی.
- عسکری، مرتضی(1379)، سقیفه، ترجمه مهدی دشتی، تهران: نشر کنگره.
- علایلی، عبد الله(1374)، برترین هدف در برترین نهاد، ترجمه محمد مهدی جعفری،تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- علم الهدی کاشانی، محمد بن فیض(1414)، معادن الحکمه فی مکاتب الائمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- الفراء، یحیی بن زیاد،(1980)، معانی القرآن، تحقیق احمد یوسف نجاتی، قاهره: دار المصریه.
- قائدان، اصغر(1376)،تحلیلی بر مواضع سیاسی علی بن ابی طالب، تهران: امیر کبیر.
- قرطبی، محمد بن احمد(1989)، الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ماوردی، ابو الحسن علی(بی تا)، احکام السلطانیه، بیروت: دار الفکر.
- مسعودی، علی بن حسین(1948)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق محی الدین عبد الحمید، قاهره: مطبعه السعاده.
- مظفر، محمد رضا(1347)، ماجرای سقیفه، ترجمه غلامرضا سعیدی، تهران: بی نا.
- مفید، محمد بن نعمان(1367)، کتاب الجمل، ترجمه محمود مهدی دامغانی، تهران: نشر نی.
- مقریزی، احمد بن علی(1937)، النزاع و التخاصم فیما بین امیه و بنی هاشم، قاهره: مکتبه الاهرام.
- منهاج، ابراهیم(1384)، خلافت و امامت، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- مؤنس، حسین(1423)، تاریخ قریش، قاهره: دار مناهل.
- نهج البلاغه(1374)، ترجمه سید جعفر شهیدی،تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب(1413)، تاریخ الیعقوبی، تحقیق عبد الامیر مهنا، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-Donner,F.(1981),The Early Islamic Conquests,Princeton:University of Princeton Press.
-Madelung,W.(1997),The Succession to Muhammad,Cambridge:CambridgeUniversty Press.
-Watt,M.(1972),Muhammad at Mecca,Oxford:Oxford University Press
ابتدای صفحه